Περαστικός από τον «παραλληλογράφο» έπεσα στην ανάρτηση για «Τα “χαμένα” αρνητικά του Ισπανικού εμφυλίου». Δεν υπάρχει φυσικά λόγος ιδιαίτερης αναφοράς στην αυτονόητη ιστορική αξία του φωτογραφικού υλικού που εκτίθεται στην ανάρτηση, και που ο ίδιος ο δημιουργός του Robert Capa το θεωρούσε «χαμένο» μέχρι το τέλος της ζωής του, σύμφωνα με τα αναφερόμενα σ’ αυτήν.
Αφορμή όμως γι’ αυτήν εδώ την ανάρτηση έδωσε μια λεζάντα κάτω από τη φωτογραφία ενός μαχητή των Διεθνών Ταξιαρχιών: «Αποχαιρετισμός στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, οι οποίες αποδεσμεύονται λόγω της συμφωνίας του Σταλιν-Χιτλερ -Montblanch-Βαρκελώνη Οκτώβριος 1938 Robert Capa»
Υποθέτω ότι η λεζάντα δεν ανήκει στον R. Kapa αλλά στην ανάρτηση. Όπως και να’χει πάντως είναι αυτή η λεζάντα που μου έδωσε το ερέθισμα για τα όσα ακολουθούν, και περιγράφουν τις περιστάσεις υπό τις οποίες οι Διεθνείς Ταξιαρχίες τερμάτισαν τη δράση τους και «αποδεσμεύτηκαν» όπως αναφέρεται και στη λεζάντα της φωτογραφίας – περιστάσεις απ’ ό,τι φαίνεται όμως αρκετά διαφορετικές από αυτές που νομίζει η ανάρτηση του «παραλληλογράφου».
Αντιγράφω, χωρίς άλλα σχόλια από μέρους μου, από το βιβλίο «Ποιος βοήθησε τον Χίτλερ» (σελ. 125-127, εκδ. «Θεμέλιο 1966 και από μεταβίβαση εκδοτικός οίκος Γνώσεις») του Ιβάν Μάισκι (πρεσβευτή της ΕΣΣΔ στη Μ. Βρεταννία από το 1932 ως το 1943), στο οποίο, όπως λέει ο συγγραφέας προλογικά, εκτίθεται η «απαρασάλευτη αλήθεια σχετικά με την εξέλιξη των σχέσεων ανάμεσα στην ΕΣΣΔ, την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, την άνοιξη και το θέρος του 1939. […] Για να είναι όμως η αλήθεια που θα εκθέσω αυθεντική, είμαι υποχρεωμένος ν’ αρχίσω την αφήγησή μου όχι από το 1939, αλλά από μια ημερομηνία πολύ προγενέστερη…»:
«»Το Νοέμβρη 1938, όταν καταλάγιασε ο θόρυβος που προκάλεσε η συμφωνία του Μονάχου [1], συνέβηκε ένα νέο σημαντικό γεγονός.
Στις 16 Απρίλη 1938, όπως ανάφερα πιο πάνω, ο Τσάμπερλαιν κι ο Μουσολίνι υπόγραψαν ένα σύμφωνο φιλίας και συνεργασίας. Για να καθησυχάσει την αγγλική κοινή γνώμη, ο Τσάμπερλαιν υποσχέθηκε να μην την επικυρώσει πριν αποσυρθούν τα ιταλικά στρατεύματα από την Ισπανία σύμφωνα με το σχέδιο της «επιτροπής μη επεμβάσεως». Το σχέδιο αυτό ύστερα από πολλές συζητήσεις και αντιρήσεις έγινε τελικά αποδεχτό στις 5 Ιούλη 1938. Η απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων από την Ισπανία είχε καθοριστεί σε 10.000 άντρες για την ολιγαριθμότερη πλευρά κ’ η αντίπαλη πλευρά θα απέσυρε ανάλογο ποσοστό με βάση το σύνολο των ξένων στρατευμάτων που πολεμούσαν στο στρατόπεδό της. Αυτό σήμαινε πραχτικά τούτο: το θέρος 1938 στο πλευρό του δημοκρατικού στρατού πολεμούσαν 12.000 ξένοι περίπου, ενταγμένοι στις πασίγνωστες διεθνείς ταξιαρχίες, μ’ άλλα λόγια οι 10.000 άντρες που έπρεπε να αποχωρήσουν αποτελούσαν το 80% της δυναμής τους. Η στρατιά του Φράνκο αριθμούσε 130.000 ξένους μαχητές από τους οποίους οι 100.000 ήταν Ιταλοί. Κατά συνέπεια, για να εκπληρώσει ο Φράνκο τους όρους του σχεδίου της «επιτροπής μη επεμβάσεως», έπρεπε να στείλει πίσω στην πατρίδα τους 80.000 Ιταλούς το λιγότερο. Είναι αυτονόητο πως κάτι τέτοιο δεν συνέφερε καθόλου στον Φράνκο και το φθινόπωρο του 1938 άρχισε το βιολί των αναβολών. Οι Γερμανοί κ’ οι Ιταλοί τον υποστήριζαν δραστήρια.
Το Σεπτέμβρη 1938, η δημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανίας, χωρίς να περιμένει το τέλος των συνομιλιών της «επιτροπής μη επεμβάσεως» για την κατ’ αναλογία απομάκρυνση των ξένων στρατιωτικών των δυο στρατοπέδων, παραιτήθηκε με μονομερή απόφασή της από τη βοήθεια των ξένων ταξιαρχιών. Ύστερα από αίτησή της, μια ειδική αποστολή της Κοινωνίας των Εθνών επισκέφθηκε τη δημοκρατική Ισπανία και πιστοποίησε πως οι δημοκρατικοί είχαν εκτελέσει με απόλυτη ευσυνειδησία την απόφασή τους. Ο Φράνκο βρέθηκε σε δύσκολη θέση κι αποφάσισε να κάνει κι εκείνος μια «γενναία χειρονομία». Δήλωσε πως είναι πρόθυμος να στείλει πίσω 10.000 ξένους στρατιώτες. Ακόμα και στην περίπτωση που αυτοί οι 10.000 άντρες ήταν αποκλειστικά Ιταλοί, πάλι δεν αποτελούσαν παρά το 10% των Ιταλών που πολεμούσαν στο πλευρό του Ισπανού δικτάτορα. Ωστόσο, το σχέδιο της «επιτροπής μη επεμβάσεως» απαιτούσε την απομάκρυνση του 80%, δηλαδή 80.000 Ιταλών.
Η πρόταση του Φράνκο δεν ήταν παρά καθαρή απάτη κ’ ήταν φανερό σε όλους πως δεν επρόκειτο καθόλου για εφαρμογή του σχεδίου της «επιτροπής μη επεμβάσεως». Κατά συνέπεια, ο Τσάμπερλαιν, σύμφωνα με την ίδια την υπόσχεσή του του Απρίλη 1938, δεν είχε δικαίωμα να επικυρώσει το αγγλο-ιταλικό σύμφωνο.
Μα αυτά συμβαίνανε πριν από το Μόναχο. Τώρα, μετά το Μόναχο, ο Βρεταννός πρωθυπουργός είχε γίνει «ευφυέστερος». Στις 11 Οκτώβρη ρώτησα ορθά κοφτά τον Χάλιφαξ [2]: Η βρεταννική κυβέρνηση θεωρεί επαρκή την απομάκρυνση των 10.000 Ιταλών από την Ισπανία ώστε να επικυρώσει το αγγλο-ιταλικό σύμφωνο; Ο Χάλιφαξ μου απάντησε κατά τρόπο διφορούμενο και νεφελώδη. Επεξετάθη πολλή ώρα στο γεγονός ότι έπρεπε ν’ αντιμετωπίσει κανείς το ζήτημα της απομάκρυνσης των ξένων στρατευμάτων από μια γενικότερη σκοπιά κ’ ιδιαίτερα από την ανάγκη του κλεισίματος όσο γίνεται ταχύτερα του «ισπανικού προβλήματος» που κατάντησε πηγή «οξύτατης διεθνούς ανησυχίας».
Καταλήγοντας, ο Χάλιφαξ μου είπε πως «μια τέτοια θεώρηση (δηλαδή, το γρήγορο κλείσιμο του «ισπανικού προβλήματιος» – σημ. συγγρ.) είναι πολύ πιο σημαντική από τους ακριβείς αριθμούς των Ιταλών που θ’ αποσυρθούν από την Ισπανία ή άλλα συναφή ζητήματα» [*].
Το πράγμα ήταν φανερό. Η κυβέρνηση Τσάμπερλαιν ήθελε να στραγγαλίσει όσο γινότανε πιο γρήγορα την Ισπανική Δημοκρατία και ήταν πρόθυμη να κάνει τα στραβά μάτια σε όλες τις ραδιουργίες του Φράνκο. Τελικά αυτό συνέβηκε. Ο Τσάμπερλαιν θεώρησε πως με την απομάκρυνση των 10.000 Ιταλών το σχέδιο της «επιτροπής μη επεμβάσεως» πραγματοποιήθηκε κ’ ύστερα από τη δόλια αυτή ενέργεια, στις 16 Νοέμβρη 1938, η βρεταννική κυβέρνηση επικύρωσε την αγγλο-ιταλική συνθήκη. […]»»
[*] Βλέπε: «Ντοκουμέντα επί της Βρεταννικής Εξωτερικής Πολιτικής».
[1] Το σύμφωνο του Μονάχου υπογράφτηκε στις 30-9-1938 μεταξύ των κυβερνήσεων Μ. Βρεταννίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Γερμανίας ικανοποιώντας τις χιτλερικές εδαφικές και άλλες αξιώσεις επί της Τσεχοσλοβακίας. Είχε ήδη προηγηθεί η προσάρτηση της Αυστρίας στη ναζιστική Γερμανία στις 12-3-1938 (σημ. του μπλογκ)
[2 ] Λόρδος Χάλιφαξ: ο τοτε υπουργός εξωτερικών της Μ. Βρεταννίας (σημ. του μπλογκ).
ιππόκαμπος 