«Προφητικά λόγια»: Ο Ένγκελς για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Τώρα, δόξα σοι ο θεός, δεν πιστεύουν στα θαύματα. Η θαυματουργική προφητεία είναι παραμύθι. Η επιστημονική, όμως, προφητεία είναι γεγονός. Και στις μέρες μας, όταν γύρω μας μπορούμε να δούμε συχνά μια επονείδιστη απογοήτευση ή ακόμη και απελπισία, είναι ωφέλιμο να θυμηθούμε μια επιστημονική προφητεία που επαληθεύθηκε.

Ο Φρίντριχ Ένγκελς έγραφε το 1887 για το μελλοντικό παγκόσμιο πόλεμο στον πρόλογο της μπροσούρας του Σιγκισμούντ Μπόρκχαϊμ Στη μνήμη των Γερμανών ψευτοπατριωτών του 1806-1807 (…).

Να πώς σκεπτόταν πριν από τριάντα και πάνω χρόνια ο Φρίντριχ Ένγκελς για το μελλοντικό παγκόσμιο πόλεμο:

«…Για την Πρωσία – Γερμανία τώρα πια δεν μπορεί να υπάρξει άλλος πόλεμος, εκτός από ένα παγκόσμιο πόλεμο. Και αυτός θα ήταν ένας παγκόσμιος πόλεμος με πρωτοφανείς διαστάσεις, με πρωτοφανή ένταση. Οκτώ ως δέκα εκατομμύρια στρατιώτες θα πνίγουν ο ένας τον άλλο και θα ερημώνουν ολόκληρη την Ευρώπη σε βαθμό που δεν την ερήμωσαν ποτέ ως τώρα τα σύννεφα της ακρίδας. Η ερείπωση που προκάλεσε ο Τριακονταετής πόλεμος, συμπυκνωμένη σε διάστημα τριών-τεσσάρων χρόνων και απλωμένη σε όλη την ήπειρο: η πείνα, οι επιδημίες, η γενική εξαγρίωση τόσο των στρατευμάτων όσο και των λαϊκών μαζών λόγω της μεγάλης φτώχειας.. το τρομερό χάος του τεχνητού μας μηχανισμού του εμπορίου, της βιομηχανίας και της πίστης.. όλα αυτά καταλήγουν σε γενική χρεοκοπία.. η κατάρρευση των παλιών κρατών και της ρουτινιασμένης κρατικής του σοφίας – κατάρρευση που θα κάνει να πετιούνται κατά δωδεκάδες τα στέμματα στα πεζοδρόμια και δε θα βρίσκεται κανείς για να τα σηκώσει αυτά τα στέμματα.. είναι απολύτως αδύνατο να προβλέψει κανείς πώς θα τελειώσουν όλα αυτά και ποιος θα βγει νικητής από τον αγώνα.. μόνο ένα αποτέλεσμα είναι απόλυτα αναμφισβήτητο: η γενική εξάντληση και η δημιουργία των προϋποθέσεων για την οριστική νίκη της εργατικής τάξης.

Αυτή είναι η προοπτική, σε περίπτωση που το σύστημα του αμοιβαίου ανταγωνισμού στους πολεμικούς εξοπλισμούς, εξωθούμενο στα άκρα, θα φέρει τελικά τους αναπόφευκτους καρπούς του. Να που οδήγησε, κύριοι βασιλιάδες και δημόσιοι άνδρες, η σοφία σας τη γηραιά Ευρώπη. Και αν δε σας μένει τίποτε άλλο, παρά να αρχίσετε τον τελευταίο μεγάλο πολεμικό χορό – εμείς δε θα βάλουμε τα κλάματα (uns kann es recht sein). Δεν πειράζει ακόμη και αν ο πόλεμός σας μας ρίξει ίσως για ένα χρονικό διάστημα σε δεύτερη μοίρα, αν μας αφαιρέσει μερικές κατακτημένες ήδη θέσεις. Αν, όμως, αποδεσμεύετε δυνάμεις, που ύστερα δε θα είστε πια σε θέση να τις χαλιναγωγήσετε τότε, όποια τροπή και αν πάρουν εκεί τα πράματα, στο τέλος της τραγωδίας εσείς θα είστε ερείπια και η νίκη του προλεταριάτου είτε θα έχει πια κατακτηθεί είτε θα είναι οπωσδήποτε (doch) αναπόφευκτη.»

Τι μεγαλοφυής προφητεία! Και πόσο απέραντο πλούτο σκέψεων κρύβει κάθε φράση αυτής της ακριβολογημένης, ξεκάθαρης, σύντομης επιστημονικής ταξικής ανάλυσης! Πόσα θα μπορούσαν να μάθουν από δω εκείνοι που παραδίνονται τώρα σε μια επονείδιστη δυσπιστία, στην απογοήτευση, στην απελπισία, αν… αν οι άνθρωποι που είναι συνηθισμένοι να κάνουν το λακέ στην αστική τάξη, ή άφησαν να τους τρομοκρατήσει η αστική τάξη, ήταν σε θέση να σκεφτούν, ήταν ικανοί να σκεφτούν!

Ορισμένα πράγματα που πρόβλεψε ο Ένγκελς έγιναν διαφορετικά: και, φυσικά, μέσα σε τριάντα χρόνια μιας καταπληκτικά γοργής ιμπεριαλιστικής ανάπτυξης δεν μπορούσε παρά να αλλάξει ο κόσμος και ο καπιταλισμός. Μα το πιο καταπληκτικό από όλα είναι ότι πάρα πολλά απ’ όσα πρόβλεψε ο Ένγκελς επαληθεύονται «κατά γράμμα». Και αυτό γιατί ο Ένγκελς έκανε μια εξαιρετικά ακριβή ταξική ανάλυση, και οι τάξεις και οι αμοιβαίες σχέσεις τους παρέμειναν οι ίδιες.

«…Ίσως ο πόλεμος μας ρίξει για ένα χρονικό διάστημα σε δεύτερη μοίρα…» Τα πράγματα ακολούθησαν ακριβώς αυτή τη γραμμή, μα ακόμη εντονότερα και ακόμη χειρότερα: μια μερίδα από τους σοσιαλσοβινιστές και τους ανερμάτιστους «μισοαντίπαλους», τους καουτσκιστές που «ρίχτηκαν σε δεύτερη μοίρα» άρχισαν να εξυμνούν την οπισθοχώρησή τους, μετατράπηκαν σε ανοιχτούς προδότες του σοσιαλισμού.

«…Ίσως ο πόλεμος μας αφαιρέσει μερικές κατακτημένες ήδη θέσεις…» Ολόκληρη σειρά «νόμιμων» θέσεων έχουν αφαιρεθεί από την εργατική τάξη. Όμως, ταυτόχρονα η εργατική τάξη ατσαλώθηκε από τις δοκιμασίες και παίρνει σκληρά, αλλά ωφέλιμα μαθήματα παράνομης οργάνωσης, παράνομης πάλης, προετοιμασίας των δυνάμεών της για την επαναστατική έφοδο.

«…Τα στέμματα θα πετιούνται κατά δεκάδες…» Μερικά στέμματα έπεσαν κιόλας, κι ένα από αυτά -το στέμμα του αυτοκράτορα πασών των Ρωσιών Νικολάου Ρομανόφ -αξίζει όσο και μια δωδεκάδα άλλα στέμματα.

«…Είναι απόλυτα αδύνατο να προβλέψει κανείς πώς θα τελειώσουν όλα αυτά…» Ύστερα από τέσσερα χρόνια πόλεμο αυτό το απόλυτα αδύνατο είναι, αν επιτρέπεται η έκφραση, ακόμη πιο απόλυτο.

«…Το τρομερό χάος του τεχνητού μας μηχανισμού του εμπορίου, της βιομηχανίας και της πίστης…» Στο τέλος του τέταρτου χρόνου του πολέμου, αυτό εκδηλώθηκε πέρα για πέρα σ’ ένα από τα πιο μεγάλα και τα πιο καθυστερημένα κράτη που σύρθηκαν από τους καπιταλιστές στον πόλεμο -στη Ρωσία. Μήπως, όμως, η πείνα, που μεγάλωνε στη Γερμανία και στην Αυστρία, η έλλειψη ιματισμού και πρώτων υλών , η φθορά των μέσων παραγωγής δε δείχνουν ότι η ίδια κατάσταση έρχεται με τεράστια ταχύτητα και στις άλλες χώρες;

Ο Ένγκελς περιγράφει τις συνέπειες που προκαλεί μόνο ο «εξωτερικός» πόλεμος.. δεν αναφέρεται στον εσωτερικό, δηλαδή στον εμφύλιο πόλεμο, που δεν τον απόφυγε καμιά μεγάλη επανάσταση στην ιστορία, κανένας σοβαρός μαρξιστής δεν διανοήθηκε το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό χωρίς τον πόλεμο αυτό. Κι αν ο εξωτερικός πόλεμος μπορεί να παρατείνεται ακόμη για ένα ορισμένο διάστημα χωρίς να προκαλέσει «τρομερό χάος» στον «τεχνητό μηχανισμό» του καπιταλισμού, τότε είναι ολοφάνερο πως ο εμφύλιος πόλεμος δε μπορεί πια καθόλου να νοηθεί χωρίς αυτή τη συνέπεια.

Τι κουταμάρα, τι έλλειψη χαρακτήρα -για να μη μιλήσουμε για την ιδιοτελή εξυπηρέτηση της αστικής τάξης- δείχνουν εκείνοι που, ενώ εξακολουθούν να αυτοκαλούνται «σοσιαλιστές» (…) τονίζουν με κακεντρέχεια τα συμπτώματα αυτού του «τρομερού χάους», κατηγορώντας για όλα το επαναστατικό προλεταριάτο, τη σοβιετική εξουσία, την «ουτοπία» του περάσματος στο σοσιαλισμό. «Το χάος», η καταστροφή (…) προήλθε από τον πόλεμο. Δεν μπορεί να υπάρχει σκληρός πόλεμος χωρίς καταστροφές. Ένας εμφύλιος πόλεμος, απαραίτητη προϋπόθεση και συνοδοιπόρος της σοσιαλιστικής επανάστασης, δεν μπορεί παρά να προκαλέσει καταστροφή. Το να απαρνείσαι την επανάσταση, το σοσιαλισμό «εξαιτίας» της ερείπωσης, σημαίνει απλώς ότι εκδηλώνεις την έλλειψη αρχών που σε χαρακτηρίζει και περνάς στην πράξη με το μέρος της αστικής τάξης.

«…Η πείνα, οι επιδημίες, η γενική εξαγρίωση τόσο των στρατευμάτων όσο και των λαϊκών μαζών λόγω της μεγάλης φτώχειας…»

(…) Μπορεί άραγε να νοηθεί πολύχρονος πόλεμος χωρίς εξαγρίωση τόσο των στρατευμάτων όσο και των λαϊκών μαζών; Ασφαλώς όχι. Είναι εντελώς αναπόφευκτο ένας μακρόχρονος πόλεμος να έχει τέτοιες συνέπειες για μερικά χρόνια, αν όχι για μια ολόκληρη γενιά. Οι δικοί μας, όμως, «άνθρωποι σε θήκη», τα μαμόθρεφτα της αστικής διανόησης, που αυτοκαλούνται «σοσιαλδημοκράτες» και «σοσιαλιστές», σιγοντάρουν την αστική τάξη, φορτώνοντας στην επανάσταση τις εκδηλώσεις εξαγρίωσης, ή την αναπόφευκτη σκληρότητα των μέτρων πάλης ενάντια στις εξαιρετικά σοβαρές περιπτώσεις εξαγρίωσης – αν και είναι φως φανάρι ότι η εξαγρίωση προκλήθηκε από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και ότι καμιά επανάσταση δεν είναι σε θέση να απαλλαγεί απ’ αυτές τις συνέπειές του χωρίς μακρόχρονη πάλη χωρίς μια σειρά σκληρά κατασταλτικά μέτρα.

Οι γλυκανάλατοι συντάκτες μας (…) είναι έτοιμοι  να δεχτούν «θεωρητικά» την επανάσταση του προλεταριάτου και των άλλων καταπιεζόμενων τάξεων, με το μόνο όρο ότι η επανάσταση αυτή θα πέσει από τον ουρανό και δε θα γεννηθεί ούτε θα αναπτυχθεί πάνω στη γη, την ποτισμένη με αίμα στην τετράχρονη ιμπεριαλιστική σφαγή των λαών, μέσα σε εκατομμύρια και εκατομμύρια ανθρώπους που βασανίστηκαν, τυραννήθηκαν και εξαγριώθηκαν σ’ αυτή τη σφαγή.

Έχουν ακούσει και παραδεχτεί «θεωρητικά» ότι η επανάσταση πρέπει να συγκρίνεται με τη γέννα, όταν, όμως, έφτασε ο κόμπος στο χτένι έδειξαν μια επαίσχυντη δειλία και το μικρόψυχο κλαψούρισμά τους το μετέτρεψαν σε μια επανάληψη των γεμάτων μίσος επιθέσεων της αστικής τάξης ενάντια στην εξέγερση του προλεταριάτου. (…)

Υπάρχουν γέννες εύκολες και γέννες δύσκολες. (…) Και ο Ένγκελς, αναλύοντας τις συνέπειες του παγκόσμιου πολέμου, απλά και καθαρά περιγράφει το αναμφισβήτητο και ολοφάνερο γεγονός ότι η επανάσταση που ακολουθεί τον πόλεμο, που συνδέεται με τον πόλεμο (και ακόμη περισσότερο -θα προσθέσουμε εμείς- που ξεσπάει στον καιρό του πολέμου, που είναι αναγκασμένη να αναπτύσσεται και να κρατιέται στις συνθήκες του παγκόσμιου πολέμου που την κυκλώνει), ότι μια τέτοια επανάσταση αποτελεί εξαιρετικά δύσκολη περίπτωση γέννας.

(…) Το τέλος του πολέμου δεν ήλθε ακόμη. Η γενική εξάντληση έχει ήδη αρχίσει. Τα δυο ενδεχόμενα άμεσα αποτελέσματα του πολέμου, που πρόβλεψε ο Ένγκελς (είτε η νίκη της εργατικής τάξης θα έχει πια κατακτηθεί είτε θα έχουν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις που θα την κάνουν αναπόφευκτη, παρόλες τις δυσκολίες), αυτές οι δυο προϋποθέσεις τώρα, στα μέσα του 1918, υπάρχουν και οι δυο.

Σε μια από τις λιγότερο προηγμένες καπιταλιστικές χώρες, η νίκη της εργατικής τάξης έχει ήδη κατακτηθεί. Στις υπόλοιπες δημιουργούνται με αφάνταστες προσπάθειες, με αφάνταστα βάσανα οι προϋποθέσεις που κάνουν αυτή τη νίκη «οπωσδήποτε αναπόφευκτη».

Ας κρώζουν οι μαμόθρεφτοι «σοσιαλιστές», ας φρενιάζει και ας λυσσομανά η αστική τάξη. Μόνο άνθρωποι που κλείνουν τα μάτια τους για να μη βλέπουν, και βουλώνουν τα αυτιά τους για να μην ακούνε, μπορεί να μην αντιλαμβάνονται πως σε όλο τον κόσμο  για την παλιά καπιταλιστική κοινωνία, που κυοφορεί το σοσιαλισμό, άρχισαν οι πόνοι της γέννας. Η χώρα μας, που η πορεία των γεγονότων την προώθησε προσωρινά στην πρωτοπορία της σοσιαλιστικής επανάστασης, υποφέρει τώρα τα πολύ μεγάλα βάσανα της πρώτης περιόδου της γέννας που άρχισε. Έχουμε κάθε λόγο να ατενίζουμε με πλήρη σταθερότητα και απόλυτη βεβαιότητα το μέλλον που μας προετοιμάζει  νέους συμμάχους, νέες νίκες της σοσιαλιστικής επανάστασης σε μια σειρά πιο προηγμένες χώρες. Έχουμε το δικαίωμα να είμαστε περήφανοι και να θεωρούμε τον εαυτό μας ευτυχή που κατορθώσαμε σε μια γωνιά της γήινης σφαίρας να βάλουμε πρώτοι κάτω το άγριο θηρίο, τον καπιταλισμό που έπνιξε τη γη στο αίμα, οδήγησε την ανθρωπότητα στην πείνα και στην εξαγρίωση και που θα χαθεί αναπότρεπτα και γρήγορα, όσο τερατώδεις και θηριώδεις και αν είναι οι εκδηλώσεις της επιθανάτιας μανίας του.

(Αποσπάσματα από το άρθρο του Λένιν «Προφητικά λόγια», 29-6-1918, από τη συλλογή: «Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους» ΣΕ, σελ. 180-187) 

«εμφυλιοπολεμικά κατάλοιπα» και «η τελευταία σοβιετική δημοκρατία» (αναδημοσίευση)

Το κείμενο που ακολουθεί αναρτήθηκε πέρσι τέτοιες μέρες στο άλλο μου μπλογκ «διέξοδος» και αναδημοσιεύεται από εκεί, ως μάλλον επίκαιρο. Σαν βοήθημα, για τους μελετηρούς, θα πρότεινα συμπληρωματικά την ανάγνωση και αυτού του απανθίσματος: «ο Τσε για την τρομοκρατία, ο Λένιν για την παράνομη επαναστατική οργάνωση», επίσης αναρτημένο πέρσι στο άλλο μου μπλογκ: προκειμένου να μην παίζουμε με τις λέξεις, και προκειμένου να ξέρουμε τι εννοούμε όταν μιλάμε.

***

Πρέπει να ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε ανακοινώσει τη θεσμοθέτηση της αγροτικής σύνταξης, κι η γειτόνισσα βρήκε ευκαιρία να «την πει» στη γιαγιά, μεμφόμενη τους αριστερούς που κατηγορούν τον Παπανδρέου και που δεν τον ψηφίζουν. Η δωρική απάντηση της γιαγιάς ήταν: «Για να δώσει ο Παπανδρέου σύνταξη στους αγρότες, εμένα ο γιός μου στήθηκε στα 5 μέτρα».

Τη μικρή αυτή αφήγηση τη θυμήθηκα πριν μερικά χρόνια, όταν συζητιόταν η συνταγματική αναθεώρηση για την ανώτατη παιδεία και ο Παπανδρέου ο Γ΄από τη θέση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης έβαζε πλάτη λέγοντας ότι η συνταγματική κατοχύρωση της δημόσιας και δωρεάν παιδείας με το άρθρο 16 του συντάγματος «είναι κατάλοιπο της εμφυλιοπολεμικής Ελλάδας». Δεν εννοούσε βέβαια το ίδιο πράγμα ο Γ.Α.Π., όμως με τη φράση αυτή είχε πει, με ηθελημένη ή αθέλητη προκλητικότητα, μια μεγάλη αλήθεια: ότι από όλα τα λαϊκά δικαιώματα (αυτά που σήμερα ξηλώνονται με εντατικούς ρυθμούς) ούτε ένα δεν χαρίστηκε, είναι όλα κατακτημένα με τον αγώνα, με την ανείπωτη θυσία και με το αίμα που έχυσε ο λαός στην πάλη του για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση.

Πρόκειται για μια αλήθεια ιδιαίτερα επίκαιρη: είτε πρόκειται για τις νεοφιλελέδικες πρωθυπουργικές μπούρδες για την Ελλάδα που πλέον  (χάρη στην κυβέρνηση, την ΕΕ και το ΔΝΤ) «παύει να είναι η τελευταία Σοβιετική Δημοκρατία της Ευρώπης», είτε πρόκειται για το «κοινωνικό συμβόλαιο» που θέλει να συνάψει ο ΣΥΡΙΖΑ σε συμβολαιογραφείο πολυτελείας με την πλουτοκρατική ολιγαρχία, είτε πρόκειται για «περιορισμένες» ερμηνείες της προκλητικής όσο και κυνικής ασυναρτησίας  αυτού του είδους – όπως περιορισμένη είναι κατά την πεποίθησή μου η ερμηνεία που επιχειρείται στο σχόλιο του Ριζοσπάστη όπου οδηγεί η παραπάνω παραπομπή.

Αν είναι ανεπαρκής η «απλοϊκή» ερμηνεία της γιαγιάς, στην εισαγωγή της ανάρτησης, προκειμένου να γίνει αντιληπτό τι σημαίνει, σε περιπτώσεις σαν κι αυτές, το «εμφυλιοπολεμικό κατάλοιπο» ή η παραλλαγή του ως «τελευταία σοβιετική δημοκρατία»,  προκειμένου επίσης να γίνουν αντιληπτές οι «κινητήριες δυνάμεις» και οι στοχεύσεις αυτών και των παρόμοιων «δογμάτων» σαν του Παπανδρέου Γ΄ή του Σαμαρά, προκειμένου επίσης να γίνει αντιληπτός ο τρόπος με τον οποίο «συνάπτονται» στην πραγματική και όχι τηλεοπτική ιστορία  τα «κοινωνικά συμβόλαια» ανάμεσα στην τάξη των εκμεταλλευτών και την τάξη των καταπιεζόμενων, τότε είναι απαραίτητη  η θεωρητική τεκμηρίωση της κουβέντας εκείνης που είπε η γιαγιά στη γειτόνισσα κάποια τυχαία μέρα μιας χρονιάς στη δεκαετία του ’60.

*

«Στην πραγματικότητα», έγραφε ο Λένιν τον Ιανουάριο του 1917, «το ζήτημα τίθεται έτσι: Είτε επαναστατικός αγώνας που παράγωγο προϊόν του είναι, σε περίπτωση όχι ολοκληρωτικής επιτυχίας του, οι μεταρρυθμίσεις (αυτό το έχει αποδείξει ολόκληρη η ιστορία των επαναστάσεων σ’ όλο τον κόσμο) είτε τίποτε άλλο εκτός από κουβέντες για μεταρρυθμίσεις και υποσχέσεις μεταρρυθμίσεων» (Πασιφισμός αστικός και πασιφισμός σοσιαλιστικός, στη συλλογή Λένιν, Για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση, ΣΕ, σελ. 296).

«Αυτό», λοιπόν, που «το έχει αποδείξει ολόκληρη η ιστορία των επαναστάσεων σ’ όλο τον κόσμο», αυτό ακριβώς είναι που υπονοούν στην πραγματικότητα είτε ο Παπανδρέου πριν λίγα χρόνια είτε ο Σαμαράς πριν λίγες μέρες. Αυτό ακριβώς είναι που δήθεν δεν κατανοεί ο ΣΥΡΙΖΑ όταν καλεί τους διαχειριστές της κυριαρχίας των μονοπωλίων να προσέλθουν στο γραφείο του συμβολαιογράφου. Και αυτό ακριβώς είναι που δε χωρά στην ερμηνεία των, κατά τα άλλα, ασυναρτησιών του πρωθυπουργού, όταν αυτή η ερμηνεία περιορίζεται στην ολόσωστη, κατά τα άλλα, αποποίηση  των ευθυνών του σοσιαλισμού και του εργατικού κινήματος για τη σημερινή κατάσταση του καπιταλισμού και για τα φαινόμενα εκφυλισμού του κυβερνητικού και εργοδοτικού συνδικαλισμού.

Αν δούμε το θέμα στα ελληνικά ιστορικά πλαίσια, τότε ναι, πράγματι, όλα τα λαϊκά δικαιώματα που σήμερα ξηλώνονται, είναι «κατάλοιπο της εμφυλιοπολεμικής Ελλάδας», «παράγωγο προϊόν» της «όχι ολοκληρωτικής επιτυχίας» του επαναστατικού αγώνα. Και οι ρητορικές επιθέσεις των αστών πολιτικών σε κάθε είδους τέτοιο «κατάλοιπο», δεν αποσκοπούν κυρίως ή μόνο στην καλλιέργεια της σύγχυσης, αλλά πρώτα από όλα σηματοδοτούν το ιστορικό βάθος στο οποίο στοχεύει η εξελισσόμενη αντιλαϊκή επίθεση των επιτελείων του συστήματος της εκμετάλλευσης, σηματοδοτούν το μέγεθος του ιστορικού πισωγυρίσματος στο οποίο αποσκοπεί αυτή η επίθεση, σηματοδοτούν ιστορικά τον ταξικό και πολιτικό τους εχθρό ενάντια στον οποίο στρέφεται αυτή η επίθεση.

Κι αν δούμε το ίδιο θέμα στα διεθνή πλαίσια του, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουμε ότι η «όχι ολοκληρωτική επιτυχία» του επαναστατικού αγώνα στη διάρκεια του 20ου αιώνα, αποκρυσταλλώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη διεθνή μορφή της «συνύπαρξης των δυο συστημάτων», και ότι ακριβώς στη βάση αυτής της μορφής ήρθαν σαν «παράγωγο προϊόν του επαναστατικού αγώνα» όλες οι λαϊκές – εργατικές κατακτήσεις στον καπιταλιστικό κόσμο,  όλα τα «κοινωνικά συμβολαια», που δεν «συνάφθηκαν» χάρη στην «κατανόηση» των εκμεταλλευτών και τον οπορτουνιστικό τους εξωραϊσμό, αλλά χάρη στους ποταμούς αίματος των εργαζομένων όλου του κόσμου στην πάλη τους ενάντια στο φασισμό και την εκμετάλλευση.

*

Αυτά τα γεγονότα έχει υπόψη του πρώτα από όλα ο Σαμαράς, σαν «ιππότης του κεφαλαίου» που είναι κι αυτός όπως και ο συμφοιτητής του Παπαπανδρέου ο Γ΄, όταν κάνει λόγο για την «τελευταία σοβιετική δημοκρατία». Το ότι στην κυριολεξία της η φράση ειναι μια μπούρδα, αυτό δεν τον απασχολεί, του αρκεί που ο ίδιος θα πάρει καλό βαθμό εκεί που βαθμολογείται. Το ότι αυτή η μπούρδα είναι κατάλληλη και για την καλλιέργεια πολιτικής σύγχυσης κατά τον τρόπο που συνοπτικά περιγράφει το σχόλιο του «Ριζοσπάστη», είναι για το Σαμαρά και τους κύκλους του ωφέλιμο μεν αλλά δευτερεύον. Αυτό που, όμως, αποτελεί τον πυρήνα του «μηνύματος» είναι η κατανόηση από τον ίδιο, και η προκλητική απέναντι στους λαούς και την ιστορία τους, διακήρυξη του πραγματικού περιεχομένου της στρατηγικής που υπηρετεί. Της στρατηγικής που σαν δεύτερο αντεπαναστατικό κύμα, ύστερα από το πρώτο που γκρέμισε τις κατακτήσεις των εργαζομένων στις χώρες του σοσιαλισμού, σαρώνει τώρα στις καπιταλιστικές χώρες το «παράγωγο προϊόν» της «όχι ολοκληρωτικής επιτυχίας» του επαναστατικού αγώνα των λαών, τις κατακτήσεις τους τις οποίες έγραψαν σε νόμους και σε συντάγματα με το αίμα τους, τις κατακτήσεις τους που σαν «παράγωγο προϊόν» του επαναστατικού τους αγώνα δεν είναι για τον Σαμαρά και τους κύκλους του παρά «σοβιετικές». Και με αυτή τη συγκεκριμένη έννοια πράγματι είναι…

*

““Σοσιαλισμός”! Χαρακτήριζαν σοσιαλιστικό και αυτόν ακόμα τον αστικό φιλελευθερισμό, σοσιαλιστικό τον αστικό διαφωτισμό, σοσιαλιστική και την αστική δημοσιο-οικονομική μεταρρύθμιση. Ήταν σοσιαλιστικό να γινει ένας σιδηρόδρομος όπου υπήρχε κιόλας μια διώρυγα και ήταν σοσιαλιστικό το να υπερασπίζεις τον εαυτό σου με μπαστούνι όταν σου επιτίθενται με σπαθί.

Και αυτό δεν ήταν απλώς τρόπος του λέγειν, μόδα ή κομματική ταχτική. Η αστική τάξη είχε τη σωστή άποψη πως όλα τα όπλα που είχε σφυρηλατήσει ενάντια στη φεουδαρχία στρέψανε την αιχμή τους ενάντια στην ίδια, πως όλα τα εκπαιδευτικά μέσα που είχε δημιουργήσει επαναστατούσαν ενάντια στον ίδιο της τον πολιτισμό, πως όλοι οι θεοί που είχε πλάσει την είχαν εγκαταλείψει…» (Μαρξ, 18η Μπριμέρ, σελ. 79, θεμέλιο 1967)

Με τέτοια λόγια περιγράφει ο Μαρξ την αστική τάξη στην αντεπαναστατική – αντιδραστική  φάση της ύστερα από το 1848: Δεν ήταν και ούτε και τώρα είναι «τρόπος του λέγειν, μόδα ή κομματική τακτική». Η βασική διαφορά ανάμεσα στον τότε «σοσιαλιστικό σιδηρόδρομο όπου υπήρχε κιόλας μια διώρυγα» και στη σημερινή «εμφυλιοπολεμική» δημόσια και δωρεάν παιδεία ή τη «σοβιετική» κρατική ΔΕΗ, τις «σοβιετικές» συντάξεις, τις «σοβιετικές» συλλογικές συμβάσεις εργασίας, μισθούς, ωράρια κλπ  κλπ, βρίσκεται στο διαφορετικό χαρακτήρα της πρώιμης αστικής αντίδρασης και της αντιδραστικής φύσης του ύστερου – ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού. Βρίσκεται επίσης στο γεγονός ότι τότε η αστική τάξη βρισκόταν αντιμέτωπη με το «παράγωγο προϊόν» του δικού της επαναστατικού αγώνα ενάντια στη φεουδαρχία, ενώ τώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με το «παράγωγο προϊόν» του επαναστατικού αγώνα των εργαζομένων εναντίον της.

Το κοινό στοιχείο είναι και στις δυο περιπτώσεις η κυριαρχία της αντεπανάστασης. Η κυριαρχία της αντίδρασης που σήμερα εκτείνεται σε όλη την ιστορική γραμμή και στοχεύει σε όλο το ιστορικό βάθος, γιατί αυτός είναι ο ιμπεριαλισμός, και πόσο μάλλον ο ιμπεριαλισμός που ολοκληρώνει μια αντεπανάσταση σαρώνοντας το «παράγωγο προϊόν» του επαναστατικού αγώνα  με τη μορφή μεταρρυθμίσεων που αναγκάστηκε να «παραχωρήσει» στο παρελθόν.

Απέναντι σ’ αυτή τη στρατηγική, τη στρατηγική της γενικευμένης ιστορικής αντίδρασης, δεν υπάρχει για τους λαούς άλλος δρόμος από την πάλη για την ανατροπή της. Δεν υπάρχει δηλαδή άλλος δρόμος από το δρόμο της ταξικής πάλης των εργαζομένων, της πάλης για την απόκρουση της επίθεσης που δέχονται, της πάλης που εφόσον διεξάγεται με συνέπεια είναι η μόνη ικανή να βαθύνει το πολιτικό της περιεχόμενο και να μετατρέψει την «τελευταία γραμμή άμυνας» σε πρώτη γραμμή αντεπίθεσης, σε αφετηρία της δικής τους επίθεσης και της δικής τους νίκης.