Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας: ο πιο γεωγραφικός προσδιορισμός!

Μα, λένε, η Γιουγκοσλαβία έχει διαλυθεί…

Τι μου λέτε; Κι από τότε δεν επιτρέπεται και καμία «Δημοκρατία» να λέγεται «Γιουγκοσλαβική»;;;

Τελικά, μου φαίνεται, σ’ αυτό το «πρώην» είναι το «ονομαστικό» πρόβλημα.

***

Επί τη ευκαιρία να και ένα κόμιξ (όχι όμως κωμικό), το πρώτο και μοναδικό που έκανα, «δοκιμαστικά», τότε, με αφορμή το εθνικιστικό ντελίριο του 1992. Όχι τόσο για την «ονομασία», όσο με αφορμή τα τότε βαλκανικά σενάρια του ιμπεριαλισμού και τους «αλυτρωτισμούς», και ιδιαίτερα τον «δικό μας». Τότε, που το σύνθημα «η Μακεδονία είναι Ελλάδα» ηχούσε σαν παραλλαγή του μεταπολεμικού κατευθυντήριου δόγματος «Σόφια, Μόσχα»… Τότε, που τα αφισσάκια των νεοναζί ανακάλυπταν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα «εκατοντάδες χιλιάδες αλύτρωτους Έλληνες» οι οποίοι περιμένουν «απελευθέρωση»… Κλπ. Το ξανακοιτάω τώρα κι, αν και λίγο «παιδικό», εξακολουθεί κάτι να μου λέει. Όσο τουλάχιστον μ’ αφήνει ο υποκειμενισμός μου να κρίνω.  Έτσι κι αλλιώς, πάντως, όπως και τότε έτσι και τώρα, παραμένει επίκαιρο το σύνθημα: λαοί τον βαλκανίων ενωθείτε, στον ιμπεριαλισμό αντισταθείτε!

*

(Για τους φανατικούς της τέχνης τα ακόλουθα: Δυστυχώς τα αρχεία έχουν διαφημιστικό υδατογράφημα του δωρεάν λογισμικού σάρωσης, καθόσον η Canon ξέχασε να βγάλει οδηγούς για το «CanonScan LIDE 20» στα win10. Ακόμα μια υποβάθμιση της ποιότητας της εικόνας, το ότι προέρχεται όχι από το πρωτότυπο αλλά από φωτοτυπία. Και επίσης από το γεγονός ότι είναι σχεδιασμένο με μολύβι: «Ποτέ δε σχεδιάζουμε κόμιξ με μολύβι, καλύτερα με στυλό», μου είπε η τεχνοκριτικός μου όταν της το έδειξα. Και να σκεφτείς ότι το έκανα με μολύβι, γιατί νωρίτερα σε ένα εργαστήρι σχεδίου είχε πει ο δάσκαλος: «ποτέ δεν σχεδιάζουμε με στυλό!»)

*

για να ζήσει μια διαφορετική κουλτουρα

Είναι γνωστή η αλήθεια, γνωστή από την διαχρονική πρακτική της εφαρμογή, τοσο γνωστή ώστε να μην χρειάζεται κολαούζο, ότι  ο ιμπεριαλισμός για να τιθασσεύσει τους λαούς πρέπει εκτός των άλλων να τους χτυπήσει βαθιά στις πολιτιστικές τους ρίζες, να πλήξει τα συνολικά πνευματικά και ιστορικά τους αποθέματα.

Αφορμή για την επανεπιβεβαίωση αυτής της διαπίστωσης  είναι η είδηση από τον σημερινό Ριζοσπάστη, με τίτλο «Ο πολιτισμός πεθαίνει στη Βοσνία». Η είδηση αφορά την σταδιακή κατάρρευση της πολιτιστικής υποδομής της πρώην Γιουγκοσλαβίας, μετά τη διάλυσή της από τον αμερικανο-ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό, καθώς – για πρώτη φορά από την ίδρυσή του – το Εθνικό Μουσείο Βοσνίας, στο Σαράγεβο, κλείνει λόγω έλλειψης χρημάτων. «… Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1888, όταν η Βοσνία κατεχόταν από την Αυστρο-Ουγγαρία (1878 – 1914) και δε σταμάτησε ποτέ η λειτουργία του. Στις συλλογές του, μάλιστα, περιλαμβάνεται και το περίφημο Χάγκαντα (Haggadah) του Σαράγεβο, ένα εβραϊκό εικονογραφημένο χειρόγραφο του 14ου αιώνα.«Αυτό που συμβαίνει σήμερα, το 2012, 17 χρόνια μετά τον πόλεμο, είναι μια ταπείνωση, μια ντροπή και μια αμαρτία», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο ιστορικός Ενβέρ Ιμάμοβιτς, διευθυντής του μουσείου στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1992 – ’95)…»

Η παραπάνω είδηση θα φαινόταν είδηση «ρουτίνας», ιδίως με τα όσα έχουμε «συνηθίσει» τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας όπου σχολεία δεν έχουν πετρέλαιο θέρμανσης και νοσοκομεία δεν έχουν γάζες, εάν το ζήτημα περιοριζόταν στην αδυναμία χρηματοδότησης. Αν ήταν μόνο αυτό θα φαινόταν κάπως υπερβολική η εισαγωγική παράγραφος του ποστ. Όμως η είδηση περιλαμβάνει ακόμα μια «λεπτομέρεια»:

Μετά την διάλυσή της, «οι ιμπεριαλιστές, φυσικά, αδιαφόρησαν για την πολιτιστική κληρονομιά των λαών της πρώην Γιουγκοσλαβίας, γι’ αυτό και η Συμφωνία του Ντέιτον δεν πρόβλεψε τη δημιουργία υπουργείου Πολιτισμού. Ετσι, τα επτά πολιτιστικά ιδρύματα της Βοσνίας εξακολoυθούν να υπάρχουν από το τέλος του πολέμου χάρη σε «χορηγίες» και όποια δημόσια χρηματοδότηση μπορούσε να εξασφαλιστεί. Ολα, λοιπόν, είναι χρεωμένα. Στην Εθνική Βιβλιοθήκη κόπηκε η κεντρική θέρμανση τον περασμένο Ιανουάριο, ενώ οι μόνιμες συλλογές της Πινακοθήκης Σύγχρονης Τέχνης είναι κλειστές για το κοινό, από το Σεπτέμβρη του 2011…»

Ας μας επιτραπεί μια μικρή «διόρθωση» στο παραπάνω ρεπορτάζ: Οι ιμπεριαλιστές σαφώς και δεν «αδιαφόρησαν» για την πολιτιστική κληρονομιά. Τόσο οι πράξεις όσο και οι «παραλείψεις» των ιμπεριαλιστών είναι ενταγμένες στη στρατηγική τους, της καθυπόταξης κάθε λαού που αντιστέκεται στην κυριαρχία τους, για την την επιβολή των δικών τους «πολιτιστικών» προτύπων, της δικής τους «κουλτούρας», των δικών τους «αξιών».

Σ’ αυτή την ανάρτηση η Mercedes Soca  τραγουδάει το Solo Le Pido a Dios (Το μόνο που ζητάω απ’ το Θεό).  Το τραγούδι το έχω ακούσει από την Mercedes Soca σε διάφορες ζωντανες ηχογραφήσεις, και κάθε φορά που τραγουδάει τον στίχο «a vivir una cultura diferente» ο κόσμος ξεσπάει σε χειροκροτήματα. Δεν ξέρω ισπανικά, έψαξα και βρήκα τι σημαίνει αυτή η φράση: Για να ζήσει μια διαφορετική κουλτούρα. «Διαφορετική κουλτούρα;» με ρώτησε με απορία μια φίλη. Ε, ναι διαφορετική, σίγουρα διαφορετική από την κουλτούρα που απεικονίζει η παραπάνω φωτογραφία.

Τα πολιτιστικά και ιστορικά αποθέματα των λαών που πλήττει ο ιμπεριαλισμός (η εξουσία των καπιταλιστικών μονοπωλίων) με σκοπό την ολοκληρωτική (μέσα σε αυτήν και την «αξιακή», συνειδησιακή) επικράτησή του, δημιουργήθηκαν χάρη στην πάλη των λαών μέσα στην ιστορία τους.

 Η υπεράσπιση αυτού του αποθέματος, είναι αδύνατη χωρίς την συνέχιση της πάλης των λαών στο ιστορικό τους παρόν για την αποτίναξη της οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής τους υποδούλωσης, χωρις αυτή την πάλη που συσσωρεύει νέο απόθεμα «ηθικής» ενέργειας πάνω στο ιστορικά κληρονομημένο πολιτιστικό απόθεμά τους. Ειναι αδύνατη χωρίς την πάλη των λαών για την αποτίναξη της εξουσίας των εκμεταλλευτών τους, για την οικοδόμηση της δικής τους αυτεξουσιότητας, γι’ αυτη την προϋπόθεση άνθισης μιας διαφορετικής κουλτούρας, μιας διαφορετικής καλλιέργειας του ανθρώπου από τον άνθρωπο.

ΥΓ. Η φωτογραφία με το μωρό είναι, όπως πολλοί θα γνωρίζουν, από το εξώφυλλο  του «Nevermind» των Nirvana, του μουσικού συγκροτήματος του  Curt Cobain. Ενός καλλιτέχνη που σ’ όλη του τη ζωή απέδειξε τι αρνείται.

το χέρι μια μαρτυρία και η μουσική

Από τον ευρυτάνα ιχνηλάτη (via στηθάγχη) η ανάρτηση που ακολουθεί:

Αντί λογος (εκλογικός)*

«Το χέρι ετούτο που άξια μου χαρίζει
μόνο μου βιός και κέρδος, το ψωμί,
Το χέρι ετούτο, εμπόρευμα που αξίζει
κι έχει ξεπέσει τόσο στην τιμή…
…………………………………………………………
Το χέρι ετούτο, χρήσιμο εργαλείο
που σπάει κι ιδρώνει πάντα στη δουλειά,
Είτε κασμά βαράει στο μεταλλείο
είτε σκαλίζει πρόστυχα λιλιά…
…………………………………………………………
Το χέρι ετούτο, που κρατάει δρεπάνι,
πένα, τιμόνι, σίδερο, σφυρί,
Στο δρόμο, στο εργοστάσιο, στο λιμάνι,
που σφίγγει και ματώνει και βαρεί…
………………………………………………………………
Το χέρι ετούτο, που βωμούς υψώνει,
μέγαρα, θρόνους, μπάγκες, εκκλησιές,
Που ανοίγει τον Παράδεισο και στρώνει
πούπουλα και μετάξια κι ομορφιές…
………………………………………………………………..
Το χέρι ετούτο, που άνεργο όταν μείνει
και το ψωμί του απλώνει και ζητά,
Βάρβαρος νόμος άδικα το κλείνει
κι η φυλακή στ΄ αλύσια το κρατά…
…………………………………………………………………
Το χέρι ετούτο, αλί, κι όταν ορμήσει
κι άγρια υψωθεί με μίσος σε γροθιά,
Ξέρει γερά μαχαίρι να κρατήσει
ξέρει ν΄ ανάψει ακέρια τη φωτιά…
……………………………………………………………….
Ξέρει να ρίξει, ως ήξερε να χτίζει
να πλερωθεί το απλέρωτο ψωμί,
Το χέρι ετούτο, εμπόρευμα που αξίζει
κι έχει ξεπέσει τόσο στην τιμή.»

(«Το χέρι», ένα ποίημα του 1923, του λησμονημένου Ευρυτάνα ποιητή Θόδωρου Σκουρλή).

Η φωτογραφία είναι του μεγάλου Κώστα Μπαλάφα.

*Σαν μια αμυδρή αχτίδα φωτός στο σκοτάδι της προεκλογικής σας παράστασης…

Λίγοι γνωρίζουν τον Ευρυτάνα ποιητή και διανοούμενο Θόδωρο Σκουρλή. Γεννήθηκε στο Κεράσοβο το 1904. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα, το Παρίσι και τη Βόννη, καθώς και ισπανική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Συν τοις άλλοις, ερεύνησε τον πολιτισμό των Ινδιάνων της Νότιας Αμερικής και μάλιστα έμαθε και τη γλώσσα των Κέτσουα! Από την Αμερική επέστρεψε στην Αθήνα όπου και απεβίωσε το 1969. Η ποίησή του διαπνέονταν από βαθύ ριζοσπαστισμό και αγωνιστικό πνεύμα. Κάποτε, όταν ήταν νεαρός, γύρω στα 1925-1928,σε ένα πανηγύρι στου Κρέντη σκαρφάλωσε σε έναν κέδρο και ύψωσε μια σημαία με ένα σφυροδρέπανο! Ένας άλλος συντοπίτης επιχείρησε να τη σκίσει και ήρθαν σε σύγκρουση. Ίσως ποτέ δεν του συγχώρεσαν το ριζοσπαστισμό του και γι’ αυτό και το ποίημα-αριστούργημα που αναρτήσαμε δεν το συμπεριέλαβε καμία ποιητική ανθολογία της εποχής.
Ο Θόδωρος Σκουρλής ποτέ δεν ξέχασε την Ευρυτανία που λάτρευε και πάντοτε νοσταλγούσε, όπου κι αν βρισκόταν. Μάλιστα στο τέλος του βίου του με κλονισμένη την υγεία και λόγω της αδυναμίας του να ταξιδέψει στο αγαπημένο του χωριουδάκι ζήτησε να του φέρουν μια πέtρα από το «Καραούλι», τόπο που είχε συνδέσει με τις παιδικές του αναμνήσεις. Μια πέτρα απλά…

***

Με τη σειρά του ο ιππόκαμπος προσθέτει σε φωτογραφική μορφή την παρτιτούρα του τραγουδιού. Οι σελίδες είναι σκαναρισμένες από έκδοση της ΠΕΑΕΑ, συλλογή με τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης με τον τίτλο «πολεμάμε και τραγουδάμε« σε επιμέλεια Μαρίας Δημητριάδου. Πριν όμως από αυτό, αντιγράφουμε λίγα λόγια από το βιβλίο της Αύρας Παρτσαλίδου «αναμνήσεις από τη ζωή της ΟΚΝΕ» (έκδοση Σύγχρονης Εποχής, 1976, σελ. 9-10):

«Ένα Κυριακάτικο πρωινό του 1926. Συγκέντρωση στο λούνα παρκ, θερινό θέατρο στις στήλες του Ολυμπίου Διός. Το Κόμμα έχει ξαναέρθει στη νομιμότητα ύστερα από την παγκαλική διχτατορία. Στη συγκέντρωση εργάτες οι περισσότεροι, κάμποσοι φοιτητές και διάφοροι άλλοι. Γυναίκες δυο-τρεις. Όλοι-όλοι καμιά τετρακοσαριά άτομα. Παντού κασκέτα εργατικά. Μιά μεγάλη ομάδα φοράει τη χακιά στολή του τροχιοδρομικού. Άλλοι διαβάζουν «Ριζοσπάστη», άλλοι κουβεντιάζουν κι άλλοι κοιτάνε γύρω να βρουν γνωστές φάτσες, περιεργάζονται με συμπάθεια τους καινούργιους. […]

Η χωρωδία της νεολάιας πιάνει το «Ψηλά στης ρωσίας τα χιόνια» και σε συνέχεια όλα τ’ αγαπημένα τραγούδια του αγώνα – τα κόκκινα τραγούδια. Η συγκέντρωση αρχίζει. Όλοι όρθιοι τραγουδάνε συγκινημένοι τη «Διεθνή». Οι φωνές τους περνάνε στη Λεωφόρο Συγγρού (το θέατρο ειναι στο ύψωμα) και οι διαβάτες γυρίζουν παραξενεμένοι το κεφάλι. Πολλοί αναρωτιούνται ποιοί τάχα νάναι αυτοί που φοβερίζουν «θεούς, αρχόντους, βασιλιάδες», μιά χούφτα άνθρωποι. Θα περάσει ο καιρός, θα ρθούν δύσκολα χρόνια, θα ρθούν και τα μαύρα χρόνια της κατοχής, θα δει όλη η Αθήνα τι μεγάλη φοβερή δύναμη έκρυβε εκείνο το μικρό θέατρο όπου μερικές εκατοντάδες κομμουνιστές συγκεντρώθηκαν στο κάλεσμα του κόμματος.

Ένας-ένας βγαίνουν στη σκηνή οι ομιλητές – ηγέτες του Κόμματος, που μόλις τελευταία γύρισαν απ’ την εξορία. Οι παληοί που τους γνωρίζουν κατατοπίζουν τους πλαϊνούς. Ζητωκραυγές και συνθήματα: «Κάτω η μπουρζουαζία», «ζήτω η Οκτωβριανή επανάσταση!», «Ζήτω το Κομμα μας»! […]

Ύστερ’ απ’ τους λόγους η απαραίτητη απαγγελία της εποχής εκείνης:

Το χέρι τούτο που άξια μου χαριζει

Μόνο μου βιός και κέρδος το ψωμί

…

Δεν έγινε συγκέντρωση που να μην ειπωθεί. Κι αν το ξεχνούσαν καμμιά φορά το απαιτούσε η πλατεία σαν παράλειψη […]»

Και μετά από αυτά οι παρτιτούρες του τραγουδιού: