Οσο περνάνε οι μέρες, όλο και περισσότερα στοιχεία έρχονται να ενισχύσουν αυτό που «ο κόσμος έχει τούμπανο και το Ισραήλ κρυφό καμάρι»: Οτι η προπαγάνδα με την οποία προσπαθούν να ξεπλύνουν την κατοχή και να νομιμοποιήσουν τη σφαγή του Παλαιστινιακού λαού «μπάζει» από παντού. Οτι στηρίζεται στα πήλινα πόδια κατασκευασμένων ειδήσεων τις οποίες διαδίδουν αστραπιαία τα κανάλια της παραπληροφόρησης, του Ισραήλ και των ΕυρωΝΑΤΟικών συμμάχων του. Κανάλια που έχουν κυριαρχήσει, ειδικά μετά το μπλοκάρισμα κάθε επικοινωνίας της Λωρίδας της Γάζας με τον έξω κόσμο. Ο «Ριζοσπάστης» δημοσίευσε τις προηγούμενες μέρες πολλά τέτοια παραδείγματα – και θα συνεχίσει να το κάνει – ενώ αποκαλυπτικά στοιχεία για τα fake news του πολέμου θα παρουσιαστούν και στην εκδήλωση που διοργανώνει σήμερα το απόγευμα η «Δημοσιογραφική Συνεργασία» στην ΕΣΗΕΑ, καλώντας όλους τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ να καταδικάσουν την αναπαραγωγή τους από τα ελληνικά ΜΜΕ και να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στον δίκαιο αγώνα του Παλαιστινιακού λαού.
Κατοικία στο κιμπούτς Be’eri, με εμφανή τα σημάδια από το χτύπημα με βαρέα όπλα
* * *
Τις τελευταίες μέρες, στο Ισραήλ και σε όλο τον κόσμο, μεγάλη συζήτηση προκαλούν οι αποκαλύψεις ότι την 7η του Οκτώβρη πολλά από τα θύματα ήταν στρατιώτες ή άνθρωποι των δυνάμεων ασφάλειας, που ενεπλάκησαν σε μάχες με τους ένοπλους της Χαμάς μέσα στις ισραηλινές πόλεις και σε κιμπούτς κοντά στη Γάζα. Σύμφωνα μάλιστα με μαρτυρίες που δημοσιεύει ο ισραηλινός Τύπος, πολλοί άμαχοι έπεσαν νεκροί όταν βρέθηκαν σε διασταυρούμενα πυρά (όπως στην περίπτωση του περίφημου rave party) ή εξοντώθηκαν από τον ίδιο τον ισραηλινό στρατό ενώ βρίσκονταν όμηροι στα χέρια Παλαιστινίων που εγκλωβίστηκαν μέσα σε ισραηλινά κιμπούτς. Συγκεκριμένα, σε μια λίστα θυμάτων που δημοσίευσε η εφημερίδα «Haaretz», οι μισοί από τους Ισραηλινούς που σκοτώθηκαν εκείνη τη μέρα ήταν στην πραγματικότητα στρατιώτες ή αστυνομικοί. Τα στοιχεία αφορούν 683 Ισραηλινούς, από τους συνολικά 1.400 νεκρούς σύμφωνα με το κράτος του Ισραήλ. Τι προκύπτει; Οτι σε ποσοστό 48,4% τα θύματα έχουν ταυτοποιηθεί ως στρατιώτες και αστυνομικοί, ενώ κάποιοι άλλοι χαρακτηρίζονται «μέλη της υπηρεσίας», δηλαδή των ενόπλων δυνάμεων που είναι επιφορτισμένες με την ασφάλεια των κιμπούτς.
* * *
Από την ηλικιακή κατανομή των θυμάτων δεν προκύπτει επίσης καμία «σφαγή των νηπίων», όπως ισχυριζόταν με πομπώδεις τίτλους η ισραηλινή προπαγάνδα τα πρώτα 24ωρα. Συγκεκριμένα, από τη λίστα των θυμάτων μόλις επτά ήταν μεταξύ 4 και 7 ετών και άλλα εννέα μεταξύ 10 και 17 ετών. Τα υπόλοιπα 667 θύματα είναι όλοι ενήλικες. Θυμίζουμε ότι μόνο τις δύο πρώτες βδομάδες των βομβαρδισμών στη Γάζα, και χωρίς να προσμετρούνται τα θύματα της ισραηλινής χερσαίας εισβολής, τα νέκρα παιδιά της Παλαιστίνης ξεπερνούν τα 2.300. Οσο για τους άμαχους νεκρούς, χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το περίφημο rave party, το οποίο αναφέρεται ως η μοναδική και πιο θανατηφόρα επίθεση των Παλαιστινίων στις 7 Οκτώβρη: Ενώ αρχικά δόθηκε η εντύπωση ότι έγινε επίθεση σε ένα «ανυπεράσπιστο» και «αφύλακτο» πλήθος, σε βίντεο που κυκλοφόρησαν αργότερα στο διαδίκτυο διακρίνονται ισραηλινές δυνάμεις να ανοίγουν πυρ μέσα στο πλήθος, στοχεύοντας μέλη της Χαμάς, ενώ το «ABC News» ανέφερε ότι ένα ισραηλινό τανκ είχε κατευθυνθεί στον χώρο του φεστιβάλ.
Το δημοσίευμα της ισραηλινής «Haaretz»
* * *
Αυτές οι εικόνες, σε συνδυασμό με τις μαρτυρίες Ισραηλινών που επιβίωσαν των συγκρούσεων και περιγράφουν μάχες σώμα με σώμα ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, αλλά και διασταυρούμενα πυρά με θύματα αμάχους, δίνουν μια άλλη διάσταση για το τι πραγματικά έγινε στις 7 Οκτώβρη. Το ίδιο ισχύει και με τις αποκαλύψεις του «NBC News» για το τι συνέβη στο κιμπούτς Be’eri, που χαρακτηρίστηκε από την ισραηλινή προπαγάνδα «τόπος σφαγής πολλών αμάχων». Το ABC φωτογράφισε βλήματα πυροβολικού, που παραπέμπουν σε ισραηλινά πυρομαχικά, έξω από ένα βομβαρδισμένο σπίτι. Αλλα βίντεο από την αυτοψία που έκανε το κανάλι στο κιμπούτς δείχνουν σπίτια χτυπημένα με βαριά πυρομαχικά, που δεν είχε η Χαμάς αλλά τα διαθέτει ο στρατός του Ισραήλ. Το «κερασάκι στην τούρτα» είναι μια μαρτυρία κατοίκου του συγκεκριμένου κιμπούτς ο οποίος διασώθηκε, η οποία δημοσιεύεται επίσης στην «Haaretz»: «Το βράδυ της Δευτέρας 9 Οκτώβρη και μόνο αφού οι διοικητές στο πεδίο έλαβαν δύσκολες αποφάσεις – συμπεριλαμβανομένων βομβαρδισμών σπιτιών, με όλους τους ενοίκους τους μέσα, για να εξοντώσουν τους τρομοκράτες μαζί με τους ομήρους – ολοκλήρωσε ο ισραηλινός στρατός την ανακατάληψη του κιμπούτς».
* * *
Το τίμημα, σύμφωνα με την ίδια περιγραφή, «ήταν τρομερό»: «Τουλάχιστον 112 άνθρωποι του Be’eri σκοτώθηκαν. Αλλοι απήχθησαν (σ.σ. από μαχητές της Χαμάς που κατάφεραν να διαφύγουν). Χθες (σ.σ. το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 20 Οκτώβρη), 11 μέρες μετά το μακελειό, τα πτώματα μιας μητέρας και του γιου της ανακαλύφθηκαν σε ένα από τα κατεστραμμένα σπίτια. Πιστεύεται ότι περισσότερα πτώματα εξακολουθούν να βρίσκονται στα ερείπια». Τα φωτογραφικά στοιχεία που συνοδεύουν την αφήγηση, με σπίτια κατεστραμμένα ολοσχερώς, παραπέμπουν σε χρήση βαρέων πυρομαχικών του ισραηλινού στρατού. Αλλη μια κάτοικος του συγκεκριμένου κιμπούτς, σε συνέντευξή της σε ραδιοφωνικό σταθμό του Ισραήλ, αποκάλυψε ότι οι ισραηλινές δυνάμεις «εξολόθρευσαν τους πάντες, συμπεριλαμβανομένων των ομήρων» και ότι «υπήρχαν πολύ βαριά διασταυρούμενα πυρά», όπως και βομβαρδισμοί από άρματα μάχης, τα οποία βέβαια δεν ήταν της Χαμάς. Τέλος, υπάρχουν μαρτυρίες για θανάτους από φίλια πυρά, που ρίχτηκαν «προληπτικά» από Ισραηλινούς στρατιώτες, επειδή δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν αν ο στόχος ήταν Παλαιστίνιοι μαχητές ή Ισραηλινοί πολίτες.
* * *
Το σίγουρο λοιπόν είναι ότι ανεξάρτητα από τα αντανακλαστικά που επέδειξε ο ισραηλινός στρατός, στις 7 Οκτώβρη δόθηκαν μάχες μεταξύ ενόπλων από τη μία και από την άλλη πλευρά. Σε πολλές από αυτές τις μάχες υπήρξαν και αθώα θύματα, άμαχοι Ισραηλινοί πολίτες. Η πραγματικότητα όμως φαίνεται πως απέχει …μίλια απ’ αυτό που προσπαθεί να παρουσιάσει η ισραηλινή προπαγάνδα, με τη στήριξη των ΑμερικανοΝΑΤΟικών. Αλλωστε, η μοναδική πηγή για όλα όσα παρουσιάζονται ως «γεγονότα» στις 7 Οκτώβρη και τις επόμενες μέρες είναι ο ισραηλινός στρατός, οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ και ορισμένοι «σεσημασμένοι» προπαγανδιστές του διαδικτύου, ένθερμοι υποστηρικτές του αφανισμού των Παλαιστινίων από προσώπου Γης. Η αμφισβήτηση της ισραηλινής εκδοχής απλώνεται και στο εσωτερικό του Ισραήλ με όσα αποκαλύπτονται μέρα με τη μέρα, κάνοντας ακόμα πιο επιθετική, ακόμα πιο στυγνή την προπαγάνδα, κυρίως τώρα που κορυφώνεται ο πόλεμος και μαζί του η αγωνία των Ισραηλινών για την τύχη των ομήρων.
* * *
Καμία εμπιστοσύνη λοιπόν σε όσα αμάσητα διαδίδουν και τα ελληνικά ΜΜΕ, ιδιωτικά και κρατικά, για να δικαιολογήσουν τη σφαγή και την ελληνική εμπλοκή στο μακελειό. Η αλληλεγγύη στον Παλαιστινιακό λαό περνάει μέσα και από την αποκάλυψη της αλήθειας, την απόκρουση των άθλιων προπαγανδιστικών μηχανισμών που προσπαθούν να στείλουν στο απόσπασμα τον δίκαιο αγώνα του ενάντια στην κατοχή, το δικαίωμά του να έχει πατρίδα!
«ΞΕΠΛΕΝΟΥΝ» ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΒΙΑ – ΣΥΚΟΦΑΝΤΟΥΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
Οι νέες δολοφονικές επιχειρήσεις από τον στρατό του Ισραήλ στο μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης του κόσμου, τη Γάζα, συνοδεύονται από μια τεράστια επιχείρηση προπαγάνδας και παραπληροφόρησης.
Τόσο στα «παραδοσιακά» ΜΜΕ όσο και στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, ένας καλοκουρδισμένος προπαγανδιστικός μηχανισμός προσπαθεί με άθλια ψεύδη και κατασκευασμένες ειδήσεις να ξεπλύνει τη βαρβαρότητα του κράτους του Ισραήλ, να χαρακτηρίσει «τρομοκρατία» τον αγώνα του παλαιστινιακού λαού και να ενοχοποιήσει την αντίστασή του, να υπονομεύσει και να συκοφαντήσει την τεράστια λαϊκή αλληλεγγύη που εκφράζεται σε όλο τον κόσμο.
Ιστορίες που κατέρρευσαν (όχι αρκετά) γρήγορα
Το μεγαλύτερο παράδειγμα της εκστρατείας προπαγάνδας που παρακολουθούμε αυτές τις μέρες είναι η σφαγή σε νοσοκομείο στη Γάζα, όπου επιχειρείται να ξεπλυθεί το Ισραήλ για τη δολοφονία εκατοντάδων αμάχων, παρά το γεγονός ότι το ίδιο νοσοκομείο είχε βομβαρδιστεί ξανά από τον ισραηλινό στρατό λίγες μέρες πριν και ο διοικητής του είχε λάβει πολλαπλές εντολές εκκένωσης από τον ισραηλινό στρατό, που σημαίνει ότι ήταν «κλειδωμένος» στόχος.
Αφού το κράτος του Ισραήλ αρχικά επικαλέστηκε άγνοια για τον βομβαρδισμό του νοσοκομείου και δήλωσε ότι «το περιστατικό ερευνάται», μετά από αρκετή ώρα έριξε το φταίξιμο πρώτα στη Χαμάς και έπειτα στην «Ισλαμική Τζιχάντ», η οποία «είναι υπεύθυνη για την αποτυχημένη εκτόξευση ρουκετών, που έπληξαν το νοσοκομείο», σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση.
Μηχανισμοί όπως η οργάνωση «Act.IL» επιχειρούν να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι η πλειοψηφία του κόσμου υποστηρίζει το κράτος του Ισραήλ
Το διαδίκτυο γρήγορα κατακλύστηκε από «αποδεικτικά στοιχεία»: Ο διάσημος «influencer» Hananya Naftali ανάρτησε ένα βίντεο στο Twitter (πλέον X) με τη λεζάντα: «Η «Ισλαμική Τζιχάντ» βομβάρδισε ένα νοσοκομείο στη Γάζα. Εκτόξευσε ένα μπαράζ ρουκετών στο Ισραήλ και μία από αυτές εκπυρσοκρότησε και χτύπησε ένα νοσοκομείο, σκοτώνοντας εκατοντάδες».
Το βίντεο συγκέντρωσε μέσα σε δύο μέρες πάνω από 11 εκατομμύρια θεάσεις, ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί αποδεικτικό στοιχείο, καθώς είναι από το 2022 και δείχνει τα σπίτια της Γάζας ηλεκτροδοτημένα, πράγμα που δεν συμβαίνει πλέον, καθώς το Ισραήλ έχει διακόψει την ηλεκτροδότηση στη Λωρίδα της Γάζας.
Λίγο πριν, ο ίδιος προπαγανδιστής διαφήμιζε την επίθεση στο νοσοκομείο ως κατόρθωμα του ισραηλινού στρατού. Αργότερα βέβαια, το ίδιο το Ισραήλ εξαφάνισε δικό του βίντεο, αφού είχε μέχρι και λανθασμένη ώρα (!) και αρχικά παρουσιάστηκε σαν «τεκμήριο» για το ότι το νοσοκομείο επλήγη από παλαιστινιακή ρουκέτα. «Στον κουβά» κατέληξε και η προσπάθεια των ισραηλινών υπηρεσιών να παρουσιάσουν ως «υποκλοπή» από στελέχη της Χαμάς μια συνομιλία – ανάληψη ευθύνης για το μακελειό, που αμφισβητήθηκε όμως έντονα και καταρρίφθηκε με αδιαμφισβήτητα επιχειρήματα.
Βέβαια, όλους αυτούς που αναπαρήγαγαν αμάσητο τον προπαγανδιστικό οχετό των ισραηλινών υπηρεσιών, ανάμεσά τους και την πλειοψηφία των αστικών ΜΜΕ στη χώρα μας, δεν τους απασχόλησε ούτε στιγμή αν είναι δυνατόν «τεχνικά» οι πύραυλοι που εκτοξεύει η Χαμάς να προκαλέσουν τέτοιο πλήγμα, παρόλο που μια σειρά αναλύσεις στα «δυτικά» ΜΜΕ το αμφισβητούν με στοιχεία. Και βέβαια δεν είδαν και δεν άκουσαν τίποτα για τις ισραηλινές προειδοποιήσεις, λίγες ώρες πριν το χτύπημα, ότι θα βομβαρδίσουν μια σειρά νοσοκομεία με το πρόσχημα ότι κρύβουν «τρομοκράτες».
Οι «New York Times» άλλαξαν τον τίτλο της είδησης για το νοσοκομείο στη Γάζα 3 φορές μέσα σε μία ώρα: Από «ισραηλινό χτύπημα» κατέληξε… έκρηξη
Η προσπάθεια πολλών διεθνών μέσων ενημέρωσης να «ευθυγραμμιστούν» με την κυρίαρχη προπαγάνδα, όσο αυτή εξελισσόταν, αποτυπώνεται και στους «New York Times», που άλλαξαν τον τίτλο της είδησης 3 φορές μέσα σε μία ώρα (!) στην ιστοσελίδα τους: Από «Ισραηλινό χτύπημα σκοτώνει εκατοντάδες σε νοσοκομείο, αναφέρουν οι Παλαιστίνιοι», έγινε «Τουλάχιστον 500 νεκροί από χτύπημα σε νοσοκομείο στη Γάζα, αναφέρουν οι Παλαιστίνιοι» και στο τέλος «Τουλάχιστον 500 νεκροί από έκρηξη σε νοσοκομείο στη Γάζα, αναφέρουν οι Παλαιστίνιοι».
Δεν είναι η πρώτη φορά που το κράτος του Ισραήλ επιρρίπτει στους Παλαιστίνιους την ευθύνη, για να την αναλάβει αργότερα, όταν η επικαιρότητα «καταλαγιάσει». Τον Αύγουστο του 2022, για παράδειγμα, Ισραηλινοί αξιωματούχοι αποδέχτηκαν ότι μία ισραηλινή επίθεση σκότωσε 5 παιδιά στη Γάζα, ενώ αρχικά κατηγόρησαν πύραυλο της «Ισλαμικής Τζιχάντ»1.
Η ίδια τακτική είχε ακολουθηθεί μετά τη δολοφονία της δημοσιογράφου Shireen Abu Akleh, όπου, παρά τα αποδεικτικά βίντεο, ο Ισραηλινός στρατός είχε κατηγορήσει τους Παλαιστίνιους, πριν ανακοινώσει ότι «πιθανώς η σφαίρα προήλθε από στρατιώτη του Ισραήλ»2.
Τα 40 βρέφη που δεν βρέθηκαν ποτέ
Οι πρώτες μεγάλες ιστορίες αυτού του πολέμου, που διαδόθηκαν σχετικά γρήγορα, αποδείχθηκαν ψεύδη. Οπως η ιστορία με τα 40 αποκεφαλισμένα μωρά σε ισραηλινό κιμπούτς, με τους «London Times» να φιλοξενούν στο εξώφυλλο την «είδηση», η οποία όμως συνοδευόταν από φωτογραφία τραυματισμένων παιδιών …από την Παλαιστίνη!
Για να γίνει πιο πειστική η ιστορία εφαρμόστηκαν «κλασικές» τεχνικές από μια σειρά μέσα ενημέρωσης. Για παράδειγμα, στην ιστοσελίδα της «New York Post» η φράση «Σφαγιάστηκαν τουλάχιστον 40 μωρά» έχει υπερσύνδεσμο, για να δίνει την αίσθηση ότι κατευθύνει στα «αποδεικτικά στοιχεία». Ωστόσο κατευθύνει απλά σε μία άλλη ανάρτηση, σχετική με Ισραηλινούς ομήρους από τη Χαμάς3.
Αντίστοιχες «τεχνικές» εφαρμόστηκαν και στην Ελλάδα. Στην ιστοσελίδα της «Καθημερινής» διαβάζουμε τίτλο «Jerusalem Post: Πραγματικές οι εικόνες με αποκεφαλισμένα μωρά στο Κφαρ Αζά. Τις φωτογραφίες είδε, όπως αναφέρει το ισραηλινό μέσο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν κατά την επίσκεψή του στο Ισραήλ». Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι τις ίδιες φωτογραφίες υποτίθεται πως είδε και ο Πρόεδρος Μπάιντεν, ενώ στη συνέχεια ο Λευκός Οίκος αναγκάστηκε να «διευκρινίσει» ότι ο Πρόεδρος είδε τα δημοσιεύματα και όχι τις ίδιες τις φωτογραφίες.
Κανένα από τα δεκάδες «ρεπορτάζ» για τα «αποκεφαλισμένα μωρά» δεν συμπληρώθηκε ποτέ με την ανακοίνωση του ισραηλινού στρατού ότι δεν μπορεί να επιβεβαιώσει την ιστορία
Στον τίτλο άλλου ελληνικού μέσου διαβάζουμε: «Αδιανόητη φρίκη από τη Χαμάς: Σκότωσαν 40 βρέφη σε κιμπούτς, βρέθηκαν αποκεφαλισμένοι οι γονείς [προσοχή σκληρές εικόνες]». Ωστόσο στο κείμενο, αφού προηγείται μια εικόνα με μια ματωμένη κούνια μωρού που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Αμυνας του Ισραήλ, αναφέρεται: «Κάποιοι κάνουν λόγο και για αποκεφαλισμένα μωρά, αλλά η πληροφορία δεν έχει επιβεβαιωθεί και πιθανώς να είναι fake news»4.
Η ίδια η δημοσιογράφος που μετέδωσε την είδηση (βίντεο της οποίας παραμένει και τώρα στην παραπάνω ανάρτηση) υποχρεώθηκε σε αναδίπλωση, «διευκρινίζοντας» σε ανάρτησή της στο X ότι η πληροφορία δεν είχε προέλθει από δική της έρευνα – αυτοψία, αλλά από «Ισραηλινούς στρατιώτες». Κανένα από τα παραπάνω «ρεπορτάζ» δεν έχει συμπληρωθεί με ανακοίνωση του ισραηλινού στρατού ότι δεν μπορεί να επιβεβαιώσει την ιστορία.
Επιλεγμένες μαρτυρίες
Τεράστια προβολή έλαβε και η ιστορία της Γερμανοεβραίας Σάνι Λουκ, που ενώ υποτίθεται ότι βιάστηκε και σκοτώθηκε στο μουσικό φεστιβάλ όπου επιτέθηκε η Χαμάς, αργότερα επιβεβαιώθηκε ότι είναι ζωντανή και νοσηλεύεται σε νοσοκομείο στη Γάζα.
Μόλις έγινε γνωστή η είδηση σχετικά με το φεστιβάλ, κυκλοφόρησαν βίντεο που έδειχναν το πώς οι Παλαιστίνιοι προχώρησαν σε εκτελέσεις. Ωστόσο πολλά από αυτά τα βίντεο είναι από εκτελέσεις που βιντεοσκόπησε ο ISIS χρόνια πριν! Για το ίδιο φεστιβάλ υπήρξε πληθώρα αναφορών για βιασμούς γυναικών, όπως αυτές στους «Los Angeles Times», οι οποίοι, αφού αναπαρήγαγαν τους ισχυρισμούς ως «ειδήσεις» όλο το Σαββατοκύριακο, το πρωί της Δευτέρας 9 Οκτώβρη αναγκάστηκαν να παραδεχτούν ότι «τέτοιες αναφορές δεν έχουν τεκμηριωθεί»!
Για το συγκεκριμένο φεστιβάλ υπάρχουν εκατοντάδες μαρτυρίες επιζώντων της επίθεσης, αλλά καμία δεν έχει λάβει τόση δημοσιότητα όση η ιστορία της Σάνι Λουκ. Δεν έγινε ιδιαίτερα γνωστή π.χ. η μαρτυρία της 27χρονης Μιχάλ Οχάνα, που βρέθηκε εκεί από την Πορτογαλία. Οπως η ίδια είπε, και κατέγραψε σε βίντεο, μαζί με την παρέα της βρήκαν καταφύγιο σε ένα τανκ του ισραηλινού στρατού το οποίο – όπως υποστήριξε η ίδια – βρέθηκε στον χώρο του φεστιβάλ, αλλά μέσα σε αυτό «δεν υπήρχαν στρατιώτες»…
Λίγο δύσκολο να πιστέψει κανείς μετά από αυτό ότι δεν υπήρχε στρατιωτική παρουσία στο φεστιβάλ και ότι δεν έγινε μάχη, με θύματα και κάποιους από τους θαμώνες.
Ούτε η μαρτυρία της Γιασμίν Ποράτ έγινε ιδιαίτερα γνωστή, παρά τα όσα σοκαριστικά έχει περιγράψει σε πολλές συνεντεύξεις της στο Ισραήλ. Η ίδια μαζί με άλλους ξέφυγε από το φεστιβάλ και βρήκε καταφύγιο σε ένα κιμπούτς, στο οποίο κρατήθηκε μαζί με άλλους ομήρους των μαχητών της Χαμάς. Από τη μάχη που ακολούθησε επέζησαν μόνο αυτή και ένας μαχητής της Χαμάς, καθώς ο δεύτερος αποφάσισε να παραδοθεί. Οι υπόλοιποι όμηροι σκοτώθηκαν «αναμφίβολα από διασταυρούμενα πυρά», όπως αναφέρει η ίδια, που σημαίνει σε μάχη της Χαμάς με δυνάμεις του Ισραήλ.
Επιχειρήσεις της ενημέρωσης με ξεκάθαρα διατυπωμένα συμφέροντα
Το να πεις ότι τα ΜΜΕ εξυπηρετούν τα ευρύτερα συμφέροντα της αστικής τάξης, αλλά και τα ιδιαίτερα των ιδιοκτητών τους, είναι κοινοτοπία. Στην περίπτωση του «Politico», που εδρεύει στη Γερμανία, το έκανε ξεκάθαρο ο ίδιος ο νέος ιδιοκτήτης του, Αξελ Σπρίνγκερ, που όταν το εξαγόρασε έδωσε ξεκάθαρη κατεύθυνση για τη στάση του μέσου απέναντι στο Ισραήλ.
Ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας δήλωσε ότι η υποστήριξη προς το Ισραήλ είναι «γερμανικό καθήκον (…) Αυτό το συναίσθημα – και άλλα, όπως η υποστήριξη για μια ενωμένη Ευρώπη και μια οικονομία ελεύθερης αγοράς – είναι σαν Σύνταγμα, ισχύουν για κάθε υπάλληλο της εταιρείας μας. (…) Οι εργαζόμενοι που διαφωνούν δεν πρέπει να εργάζονται για τον Αξελ Σπρίνγκερ, πολύ ξεκάθαρα»5.
Και μόνο αυτό είναι αρκετό για να αντιληφθεί κανείς την «αντικειμενικότητα» και την «αμεροληψία» του μέσου, ειδικά όταν κλιμακώνεται το έγκλημα του Ισραήλ ενάντια στην Παλαιστίνη.
Αλλά και η Γερμανική Κρατική Τηλεόραση, η «Deutsche Welle», η ακαδημία της οποίας κάνει και σεμινάρια σε δημοσιογράφους στην Ελλάδα, έστειλε το 2021 ένα εσωτερικό σημείωμα στους υπαλλήλους, απαγορεύοντάς τους να χρησιμοποιούν ορολογία όπως «αποικιοκρατία» και «απαρτχάιντ» όταν περιγράφουν το Ισραήλ.«Ποτέ δεν αναφερόμαστε σε ένα ισραηλινό «απαρτχάιντ» ή σε ένα «καθεστώς απαρτχάιντ» στο Ισραήλ. Αποφεύγουμε επίσης να αναφερόμαστε σε «αποικιοκρατία» ή «αποικιοκράτες»», σημειώνεται στο έγγραφο.
Μάλιστα η διοίκηση υποστηρίζει ότι «σεβόμαστε την ελευθερία του λόγου και της γνώμης και το δικαίωμα των ανθρώπων να επικρίνουν οποιαδήποτε από τις εμπλεκόμενες πλευρές», αλλά, προσθέτει, «η κριτική στο Ισραήλ γίνεται αντισημιτισμός όταν προσπαθεί να αμαυρώσει, να δυσφημήσει και να απονομιμοποιήσει το κράτος του Ισραήλ».
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που σε μεγάλα δίκτυα έχουν απολυθεί εργαζόμενοι επειδή κατέκριναν το Ισραήλ, ή επειδή εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στον παλαιστινιακό λαό.
Τον Οκτώβρη του 2022 ο Χοσάμ Σάλεμ, Παλαιστίνιος φωτογράφος που εργαζόταν ως freelancer για τους «New York Times» επί 4 χρόνια στη Γάζα, απολύθηκε όταν μια φιλοϊσραηλινή οργάνωση ειδοποίησε την εφημερίδα για αναρτήσεις του στο Facebook, στις οποίες είχε εκφράσει την υποστήριξή του στην παλαιστινιακή αντίσταση.
Τον Νοέμβρη του 2018 ο Μαρκ Λάμοντ Χιλ, καθηγητής ΜΜΕ και πολιτικός σχολιαστής στο CNN, απολύθηκε μετά την ομιλία του στα Ηνωμένα Εθνη για το Ισραήλ, στην οποία ανέφερε ότι η Παλαιστίνη πρέπει να απελευθερωθεί. Τον Γενάρη του 2022 η Κέιτι Χάλπερ, δημοσιογράφος στην αμερικανική «The Hill», απολύθηκε επειδή αποκάλεσε το Ισραήλ «κράτος απαρτχάιντ». Και αυτές είναι κάποιες ενδεικτικές μόνο αναφορές.
«Διαφημίσεις» απευθείας από το υπουργείο Εξωτερικών
Το πλέγμα της προπαγάνδας του κράτους του Ισραήλ συμπληρώνεται από το δίκτυο που έχει στήσει ειδικά για την παρέμβαση στο διαδίκτυο και στα ΜΚΔ. Η κυβέρνηση του Ισραήλ ξεκίνησε από την πρώτη στιγμή μια σαρωτική εκστρατεία στα ΜΚΔ σε δυτικές χώρες, προκειμένου να ενισχύσει την υποστήριξη στις δολοφονικές στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια στον λαό της Παλαιστίνης.
Με εικόνες και βίντεο βίας, σε λίγο περισσότερο από μία βδομάδα, το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ έχει προβάλει 30 διαφορετικές διαφημίσεις που έχουν προβληθεί πάνω από 4 εκατομμύρια φορές στο X, σύμφωνα με τα στοιχεία της πλατφόρμας. Τα πληρωμένα βίντεο και οι φωτογραφίες, που άρχισαν να εμφανίζονται στις 12 Οκτωβρίου, έχουν αναπαραχθεί κυρίως από ενήλικες άνω των 25 ετών στις Βρυξέλλες, στο Παρίσι, στο Μόναχο και στη Χάγη, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία.
Οι διαφημίσεις σκοπό είχαν να ταυτίσουν τον παλαιστινιακό λαό με τρομοκράτες, όπως αυτούς του ISIS, με φρικιαστικές εικόνες. Μία απ’ αυτές ήταν και η εικόνα της Σάνι Λουκ αναίσθητης σε ένα αγροτικό αυτοκίνητο, κάτι που αργότερα αποδείχθηκε fake news. Μόνο στο YouTube το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών έχει κυκλοφορήσει πάνω από 75 διαφορετικές διαφημίσεις.
Η περίφημη Μονάδα Κυβερνοπολέμου «8200»
Η ίδια η εκστρατεία του ΥΠΕΞ του Ισραήλ, όπως και ο τεράστιος όγκος παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων που διακινείται στις πλατφόρμες των ΜΚΔ, πυροδότησε ξανά τη συζήτηση για τον ρόλο των εταιρειών που τις κατέχουν. Ο επίτροπος της ΕΕ για την εσωτερική αγορά, Τιερί Μπρετόν, την προηγούμενη βδομάδα «προειδοποίησε» τις εταιρείες με «αυστηρές οικονομικές κυρώσεις» σε περίπτωση που δεν μπορέσουν να ελέγξουν την πλημμύρα παραπληροφόρησης στις πλατφόρμες τους, δείχνοντας βέβαια προς την πλευρά της Χαμάς και όχι του Ισραήλ.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, τα μεγάλα μονοπώλια των νέων τεχνολογιών έχουν διαλέξει πλευρά. Εκατοντάδες διευθυντικές θέσεις σε εταιρείες όπως η «Google», η «Microsoft» και η «Meta» (πρώην «Facebook») στελεχώνονται από ανθρώπους που υπηρέτησαν στη Μονάδα Κυβερνοπολέμου «8200», που υπάγεται στη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ και από την οποία έχουν «περάσει» πολλοί πριν γίνουν επιχειρηματίες στον κλάδο των νέων τεχνολογιών στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στο ίδιο το Ισραήλ.
Σύμφωνα με μελέτη του δημοσιογράφου Αλαν Μακλάουντ το 2022, στην πλατφόρμα LinkedIn αναφέρονται τουλάχιστον 99 βετεράνοι της «8200» που εργάζονται στην «Google» και τουλάχιστον 166 που πλέον εργάζονται στη «Microsoft».
Επίσης, ένα από τα 23 μέλη του Συμβουλίου Εποπτείας του Facebook, το όργανο δηλαδή που αποφασίζει ποια είδη περιεχομένου θα γίνουν δεκτά και τι θα πρέπει να λογοκριθεί, να διαγραφεί και να κατασταλεί, είναι ο Εμι Πάλμορ, βετεράνος της Μονάδας «8200», που αργότερα έγινε γενικός διευθυντής του ισραηλινού υπουργείου Δικαιοσύνης.
Σε αυτόν τον ρόλο δημιούργησε τη λεγόμενη «Διαδικτυακή Μονάδα Παραπομπής», η οποία έχει σκοπό να πιέσει το Facebook για να διαγράφει παλαιστινιακό περιεχόμενο στην πλατφόρμα του. Αλλά και ο Εγιάλ Κλάιν, επικεφαλής Data Science του Facebook Messenger από το 2020, υπηρέτησε για 6 χρόνια στην ισραηλινή στρατιωτική μονάδα. Σήμερα είναι επιφορτισμένος με τον χειρισμό ζητημάτων απορρήτου για δισεκατομμύρια χρήστες των πλατφορμών της «Meta».
Ο Γάβριελ Γκοϊντέλ, που στο διάστημα 2010 – 2016 έφτασε στην «8200» να είναι «επικεφαλής μιας μεγάλης ομάδας πρακτόρων που εξέταζαν τα δεδομένα των μυστικών υπηρεσιών για να κατανοήσουν τα μοτίβα των εχθρικών ακτιβιστών», είναι από το 2002 «Head of Strategy and Operations» στην «Google».
Αλλα τέτοια παραδείγματα αποτελούν ο Τζόναθαν Κοέν, αρχηγός ομάδας κατά τη θητεία του στην «8200» (2000 – 2003) και εδώ και 14 χρόνια στην «Google», σε διάφορες ανώτερες θέσεις, ενώ σήμερα είναι επικεφαλής πληροφοριών, δεδομένων και μετρήσεων.
Επίσης, ο Ορι Ντάνιελ μεταξύ 2003 και 2006 ήταν ειδικός τεχνικών λειτουργιών στην «8200». Μετά από μια θητεία στην «Palantir», εντάχθηκε στην «Google» το 2018, σε διευθυντική θέση. Τέλος, ο Μπεν Μπάριαχ, που μεταξύ 2007 και 2011 υπηρέτησε ως αξιωματικός πληροφοριών στην «8200», όπου «διοικούσε στρατηγικές ομάδες ελίτ αξιωματικών και επαγγελματιών». Από το 2016 εργάζεται στην «Google», στο Λονδίνο. Μεταξύ 2018 και 2020 επικεντρώθηκε στην αντιμετώπιση «αμφιλεγόμενου περιεχομένου, παραπληροφόρησης και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο».
Συνεργασίες δισεκατομμυρίων
Η «Google» βρίσκεται σε στενή συνεργασία με την κυβέρνηση του Ισραήλ. Τον Μάη του 2021 μαζί με την «Amazon» ανακοίνωσε την υπογραφή ενός συμβολαίου αξίας 1,2 δισ. δολαρίων για την παροχή ενός συστήματος υπηρεσιών cloud για την κυβέρνηση και τον στρατό του Ισραήλ. Η συμφωνία προκάλεσε τις αντιδράσεις του προσωπικού και στις δύο εταιρείες, με περίπου 400 υπαλλήλους να υπογράφουν ανοιχτή επιστολή, αρνούμενοι να συνεργαστούν. Η «Google» ανάγκασε μία Εβραία εργαζόμενη, την Ariel Koren, σε παραίτηση, επειδή πρωτοστάτησε στις αντιδράσεις των εργαζομένων.
Η ίδια σε συνέντευξή της ανέφερε: «Η «Google» φιμώνει συστηματικά τις παλαιστινιακές, εβραϊκές, αραβικές και μουσουλμανικές φωνές που ανησυχούν για τη συνενοχή της «Google» στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Παλαιστινίων – σε σημείο να προβεί σε επίσημα αντίποινα εναντίον των εργαζομένων και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον φόβου. Από την εμπειρία μου, η φίμωση του διαλόγου και της διαφωνίας με αυτόν τον τρόπο βοήθησε την «Google» να προστατεύσει τα επιχειρηματικά της συμφέροντα με τον στρατό και την κυβέρνηση του Ισραήλ».
Προπαγανδιστικοί μηχανισμοί σε όλη τη σφαίρα της πληροφόρησης
Ο κατάλογος των μηχανισμών προπαγάνδας του Ισραήλ, βέβαια, δεν τελειώνει εδώ. Στο «οπλοστάσιο» υπάρχουν και μηχανισμοί παρέμβασης σε ιστοσελίδες μέσων ενημέρωσης και σε ΜΚΔ, που στοχεύουν στο περιεχόμενο που «ανεβαίνει», αλλά και στη συζήτηση που ακολουθεί.
Τέτοιοι μηχανισμοί, όπως η οργάνωση «Act.IL», δεν επιχειρούν να δημιουργήσουν περιεχόμενο παραπληροφόρησης ή ψευδών ειδήσεων, αλλά να σχηματίσουν την εντύπωση ότι η πλειοψηφία του κόσμου αντιτίθεται σε φιλοπαλαιστινιακό περιεχόμενο και υποστηρίζει το κράτος του Ισραήλ. Δεν πείθουν δηλαδή τον χρήστη ότι μια είδηση είναι ψευδής ή αληθής. Προσπαθούν να τον πείσουν ότι όλοι οι άλλοι πιστεύουν την προπαγάνδα η οποία ξεπλένει το Ισραήλ.
Στην ετήσια έκθεσή της του 2019, η «Act.IL» αναφέρει ότι στόχος της είναι να «επηρεάσει το ξένο κοινό» και να πολεμήσει κινήματα που στηρίζουν τους Παλαιστίνιους. Μέσω της εφαρμογής της, η «Act.IL» αναθέτει «αποστολές» σε έναν κυριολεκτικό στρατό από διαδικτυακά «τρολ», με αντάλλαγμα βραβεία και υποτροφίες. Η εφαρμογή κατευθύνει σχόλια προς ειδησεογραφικούς ιστότοπους για την υποστήριξη του Ισραήλ και επιτίθεται σε δημοσιογράφους, πολιτικούς κ.λπ. που στηρίζουν τον αγώνα του λαού της Παλαιστίνης. Η έκθεση που διέρρευσε ισχυρίζεται ότι στην εφαρμογή του «Act.IL» 15.000 «διαδικτυακοί εθελοντές» από 73 χώρες ολοκλήρωναν 1.580 τέτοιες αποστολές κάθε βδομάδα.
Οπως αναφέρει η ίδια η έκθεση, πέρα από την έδρα της στο Ισραήλ η οργάνωση διατηρεί γραφεία και «αίθουσες μέσων ενημέρωσης» σε 6 πόλεις των ΗΠΑ, προήλθε δε από μια κοινοπραξία του Ισραηλινού – Αμερικανικού Συμβουλίου και του ιδιωτικού Πανεπιστημίου του Ισραήλ «Interdisciplinary Center». Η οργάνωση λειτουργεί με βάση τον μηχανισμό που είχε στήσει το «Interdisciplinary Center» για να στηρίξει προπαγανδιστικά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις «Pillar of Defense» (2012) και «Protective Edge» (2014) του ισραηλινού στρατού στη Γάζα.
«Πιστεύουμε ότι αυτές τις μέρες κάθε ιδιοκτήτης smartphone μπορεί να γίνει διπλωμάτης στο διαδίκτυο και μπορεί να προσπαθήσει να επηρεάσει την παγκόσμια κοινή γνώμη από την άνεση του σπιτιού του», αναφέρει η έκθεση και προσθέτει:
«Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει η κύρια πλατφόρμα στον σύγχρονο κόσμο για την κατανάλωση ειδήσεων και οι χρήστες ασκούν σημαντική επιρροή στις απόψεις των αναγνωστών. Οι καταναλωτές ειδήσεων αυτές τις μέρες θεωρούν την ενότητα σχολίων, σε ειδησεογραφικούς ιστότοπους και κοινωνικά μέσα, σημαντικό μέρος της ιστορίας. Ως εκ τούτου, κατευθύνουμε την κοινότητά μας να προσθέσει και να υποστηρίξει φιλοϊσραηλινά σχόλια σε διεθνή άρθρα στο διαδίκτυο, μετατρέποντας αυτά τα σχόλια στα πρώτα που διαβάζονται».
Σε ένα παράδειγμα της δράσης της, η οργάνωση αναφέρει ότι «χρησιμοποιώντας τον διαδικτυακό ακτιβισμό» κατάφερε το 2018, όταν το Ισραήλ σκότωνε Παλαιστινίους που συμμετείχαν στις πορείες «Για τη Μεγάλη Επιστροφή», να «πιάσει» την κορυφή στα σχόλια σε πάνω από 30 άρθρα από δίκτυα όπως το CNN, το BBC και το «Al Jazeera English».
«Εισβάλλοντας» σε διαδικτυακές συζητήσεις
Ενδεικτικό για τις μεθόδους της οργάνωσης είναι το άρθρο του διευθυντή της, Yarden Ben Yosef, πρώην στελέχους της μονάδας «8200», σε ένα περιοδικό που απευθύνεται σε Ισραηλινούς διπλωμάτες6.
Στο άρθρο ο εν λόγω εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι στη Γάζα εκείνο τον Μάιο «η παλαιστινιακή αφήγηση επικράτησε στα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης έναντι της ισραηλινής». Ετσι, στην οργάνωση αποφάσισαν να κάνουν προτεραιότητα τον έλεγχο της συζήτησης στο διαδίκτυο, «εισβάλλοντας» σε διαδικτυακές συζητήσεις.
Ισχυρίστηκε ότι νίκησε σε αυτές τις προσπάθειες, «ανεβάζοντας τα φιλοϊσραηλινά σχόλια στην κορυφή της λίστας στο 85% των περιπτώσεων». Ακόμα, γράφει πως αυτή η στρατηγική επιτρέπει στο Ισραήλ να παρακάμψει την «περιορισμένη ικανότητά του να επηρεάζει την παγκόσμια κοινή γνώμη κατά τη διάρκεια κρίσεων», λόγω της «επίσημης ταυτότητας» των κυβερνητικών υπηρεσιών.
«Σε περιόδους κρίσης, πολλοί στο Ισραήλ και σε όλο τον κόσμο επιθυμούν να επικρίνουν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης που προωθούν την παλαιστινιακή αφήγηση εναντίον του Ισραήλ και να κάνουν τις φιλοϊσραηλινές φωνές να ακουστούν», γράφει επίσης.
«Αν και δεν μπορούμε να επηρεάσουμε ποιες ειδήσεις επιλέγουν να δημοσιεύσουν οι ιστότοποι ή το ποσό της «επισκεψιμότητας» που φτάνει σε αυτούς, έχουμε τη δυνατότητα να επηρεάσουμε τη διαδραστική συζήτηση που λαμβάνει χώρα σε διαδικτυακούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους και πλατφόρμες κοινωνικών μέσων (…) Το άρθρο αντιπροσωπεύει τον δημοσιογράφο και το μέσο ενημέρωσης που, αλλά τα σχόλια αντιπροσωπεύουν το λεγόμενο «κοινό». Η συμβολή τους επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο άλλοι αναγνώστες διαμορφώνουν τις απόψεις και τη στάση τους σχετικά με το περιεχόμενο των ειδήσεων.
(…) Ενώ δεν έχουμε τη δυνατότητα να επηρεάσουμε μια έντυπη είδηση όταν αυτή η ιστορία καταναλώνεται κυρίως μέσω πλατφορμών ψηφιακών μέσων και οδηγεί σε έντονη συζήτηση, μπορούμε να συμμετάσχουμε και να αφήσουμε ένα σημάδι. Με άλλα λόγια, αν και δεν έχουμε τα μέσα να επικοινωνήσουμε με τους Ευρωπαίους που διαβάζουν μια έντυπη φιλοπαλαιστινιακή ιστορία στο Μετρό, διαθέτουμε τα μέσα για να επικοινωνήσουμε μαζί τους εάν διαβάζουν το εν λόγω άρθρο στο κινητό τους τηλέφωνο. Ευτυχώς για εμάς, οι περισσότεροι επιβάτες του Μετρό είναι του τελευταίου είδους – και επομένως προσβάσιμοι»…
* * *
Να λοιπόν πόσα εμπόδια, πόσους παραμορφωτικούς φακούς, πόσους κρατικούς και άλλους μηχανισμούς πρέπει να υπερπηδήσει η αλήθεια για να φτάσει (αν φτάσει ποτέ) στα λαϊκά στρώματα που παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα τη σφαγή του Παλαιστινιακού λαού.
Στη χώρα μας είναι τεράστια η ευθύνη αστικών ΜΜΕ και δημοσιογράφων – σχολιαστών που αναπαράγουν ανεξέλεγκτα την ισραηλινή – ευρωατλαντική προπαγάνδα του πολέμου, προκαλώντας τα αισθήματα αλληλεγγύης, αλλά και τη νοημοσύνη του λαού.
Το ξεσκέπασμα και η καταδίκη της από το εργατικό – λαϊκό κίνημα είναι η καλύτερη απάντηση στην προσπάθεια κυβερνήσεων – ΜΜΕ – ιμπεριαλιστικών οργανισμών να ξεπλύνουν τα κατοχικά εγκλήματα, την ελληνική εμπλοκή και τις ευθύνες των ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ, όχι μόνο για το αδιέξοδο στην περιοχή, αλλά και για τον κίνδυνο που μεγαλώνει να γενικευτεί ο πόλεμος σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Παρόλη την αξεπέραστη δυσκολία να διαχωριστούν οι πράξεις από τις προθέσεις, ιδίως όταν πρόκειται για επιχειρηματικούς κολοσσούς με επικοινωνιακά κλπ επιτελεία, ο σχολιασμός που ακολουθεί δεν έχει την αφετηρία του στις προθέσεις αλλά στο «προϊόν».
Ας υποθέσουμε ότι έχουν και οι επιχειρηματικοί κολοσσοί τον αυθορμητισμό τους.
Από μια άποψη, άλλωστε, είναι ίσως χρησιμότερη η επισήμανση των όρων διαμόρφωσης της κοινωνικής συνείδησης ως «αυθόρμητων»: Ως όρων που πηγάζουν από το απρόσωπο «σύστημα», από τις «αυθόρμητες» σχέσεις των πραγμάτων και από τον τρόπο που η συνείδηση – ως «πράγμα» κι αυτή – εντάσσεται στις σχέσεις αυτές. Χρησιμότερη, με την έννοια της ικανότητας για αναγνώριση και αντιπαρέλευση αυτών των όρων άσχετα αν πραγματώνουν προθέσεις ή όχι.
Σε τελική ανάλυση, και σαν «τελικός στόχος», το κέρδισμα των συνειδήσεων δεν σημαίνει παρά: να κερδίσουμε τις συνειδήσεις μας.
Πράγμα που προϋποθέτει, εκτός των άλλων, μια ορισμένη μετάβαση από τη συγκυριακή ατομική κοινωνική εμπειρία σε μια επίγνωση των γενικότερων κοινωνικών σχέσεων και, κατά συνέπεια, έναν ορισμένο επανακαθορισμό της προσωπικής οπτικής γωνίας απέναντι στον κοινωνικό κόσμο: παύουμε τότε, συνειδησιακά, να αποτελούμε την μια ή άλλη ατομική προσωποποίηση της κοινωνικο-ιστορικής τυχαιότητας και παίρνουμε θέση υποκειμένου του ιστορικού γίγνεσθαι.
*
Αφορμή των παραπάνω ανολοκλήρωτων εισαγωγικών γενικολογιών και «παράδειγμα» του σχολίου που ακολουθεί, είναι τα πρόσφατα doodles («μουτζούρες») της google με γενικό θέμα: «Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους όσους μάχονται κατά του κορωνοϊού»:
Βέβαια, με την πρώτη ματιά, όχι απλώς δεν υπάρχει πρόβλημα στις παραπάνω ευγενικές χειρονομίες, αλλά και η κριτική τους θα μπορούσε να ταξινομηθεί στη σφαίρα του «ανίερου».
Ωστόσο αυτές οι μουτζούρες («doodles»), οι προορισμένες να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη μιας «κοινής γνώμης», ταυτόχρονα, με τον τρόπο αυτό, «από μόνες τους», χαράσσουν τα όρια της περιοχής εντός της οποίας εδρεύει η «κοινή γνώμη», αναγορεύουν σε «κοινή» την «γνώμη» και τη «φωνή» αυτής της κοινωνικής περιοχής, υποβάλλουν ως συνειδησιακή θέση όλων τη θέση τους εντός της καθορισμένης περιοχής και της καθορισμένης «κοινότητας» που «ευχαριστεί», θέτουν εκτός «κοινής γνώμης» όσους βρίσκονται εκτός αυτής της περιοχής, αφαιρούν τη «γνώμη» και τη «φωνή» από όσους ακριβώς έχουμε την καλοσύνη να τους «ευχαριστούμε».
Οι ευγενείς μουτζούρες της google αναγορεύουν σε φωνή της κοινής γνώμης τη φωνή όσων δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι στον τομέα της υγείας και ερευνητές της επιστημονικής κοινότητας, εργαζόμενοι σε καταστήματα τροφίμων, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στις συσκευασίες, τις εμπορικές μεταφορές, τη διανομή…
Ευγενικότατα βεβαίως, η δική τους φωνή, επί της ουσίας και με δυο λέξεις: η φωνή της εργατικής τάξης, τίθεται «εκτός».
Και τίθεται «εκτός», με τέσσερις «μουτζούρες» του επιχειρηματικού κολοσσού που, σημειωτέον, ανήκει «σε όλους όσους μάχονται κατά του κορονοϊού», στον τομέα της επικοινωνίας εν προκειμένω, αλλά που ένιωσε την ανάγκη να τοποθετηθεί στην πλευρά των «άλλων», προκειμένου ολόκληρη η κοινωνική συνείδηση (και το πλήθος των ατομικών συνειδήσεων που την «αθροίζουν») να τοποθετηθεί με τη σειρά της στην πλευρά όχι αυτών που μάχονται αλλά αυτών που «ευχαριστούν».
Όσο για τους ίδιους τους εργαζόμενους, «όλους όσους μάχονται», αν καταφέρουν να μην ταυτιστούν ακόμα κι οι ίδιοι συνειδησιακά με την πλευρά των «άλλων», το περιθώριο «γνώμης» και «φωνής» που αυτό το σχήμα «κοινής γνώμης» τους επιτρέπει, είναι πολύ στενό:
ΝΕΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ» ΑΠΟ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Μαζικά ψυχολογικά πειράματα ελέγχου της κοινωνικής συνείδησης
Το Facebook και όλα τα μονοπώλια που λειτουργούν κοινωνικά δίκτυα είναι καπιταλιστικές επιχειρήσεις που αποσκοπούν στο κέρδος, προσφέροντας «δωρεάν» ένα είδος υπηρεσιών διαμεσολαβούμενης επικοινωνίας με αντίτιμο την παράδοση – μικρότερου ή μεγαλύτερου – μέρους της προσωπικής και κοινωνικής ζωής του χρήστη (αλλά και της προσωπικής και κοινωνικής ζωής άλλων, που «δίνει» ασυνείδητα, μέσω των αναφορών σε αυτούς, της ανάρτησης φωτογραφιών τους κ.τ.λ). Από τις πληροφορίες αυτές, οι επιχειρήσεις κοινωνικών δικτύων σχηματίζουν τα κοινωνικά και καταναλωτικά προφίλ των χρηστών, τα οποία αξιοποιούν για να προσπορίζονται δισεκατομμύρια δολάρια είτε από στοχευμένες διαφημίσεις, είτε από πώληση σε τρίτους για παραπέρα επεξεργασία και αξιοποίηση. Παραλήπτης των προφίλ είτε με άμεσο τρόπο (συνεργασία του μονοπωλίου και του κράτους των μονοπωλίων) είτε με έμμεσο τρόπο (αλίευση μέσω των υπηρεσιών) είναι το καπιταλιστικό κράτος, που τις αξιοποιεί για τη δίωξη υπόπτων για ποινικά (κι αν το επιβάλλουν οι ανάγκες προστασίας του και πολιτικά) αδικήματα.
Ολα αυτά είναι – ή θα έπρεπε να είναι – γνωστά στους περισσότερους ανθρώπους που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, ακόμα και σ’ αυτούς που ενημερώνονται μόνο από τις παραδοσιακές πηγές πληροφόρησης. Πολλοί από όσους διατηρούν λογαριασμό(ούς) σε κοινωνικά δίκτυα υποτιμούν τη σημασία της παράδοσης του προφίλ τους σε αγνώστους σε αυτούς κερδοσκόπους, κάποιοι δεν έχουν πρόβλημα με κάτι τέτοιο, ενώ οι περισσότεροι ενδεχομένως το θεωρούν «αναγκαίο κακό», προκειμένου να αξιοποιήσουν τις υπηρεσίες πραγματικής αποξένωσης που προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα, στο όνομα της ψηφιακής «προσέγγισης» μεταξύ των ανθρώπων.
Από την παρακολούθηση στην παρέμβαση
Τώρα, όμως, όλοι πρέπει να μάθουν, ότι τα μονοπώλια πίσω από τα κοινωνικά δίκτυα εδώ και χρόνια έχουν προχωρήσει πέρα από την παθητική παρακολούθηση, στην άμεση ενεργητική παρέμβαση στο μυαλό των ανθρώπων. Στη διενέργεια μαζικών ψυχολογικών πειραμάτων, για να διερευνήσουν τις δυνατότητες μεγαλύτερου καταναλωτικού εξαναγκασμού, αλλά και ελέγχου της κοινωνικής συνείδησης, χωρίς να χρειάζονται ορδές χαφιέδων και διαδοσιών. Για να μπορούν να προστατευτούν (όπως νομίζουν) από απότομες και επικίνδυνες γι’ αυτούς αλλαγές στις κοινωνικές διαθέσεις, καθώς ο καπιταλισμός θα γίνεται όλο και πιο βάρβαρος, όλο και πιο αποκρουστικός. Δεν το λέμε εμείς, το αποκάλυψαν οι ίδιοι άθελά τους, σε μελέτη ερευνητών του Facebook και άλλων «ευαγών» ιδρυμάτων, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες, σχετικά με το πείραμα μαζικού επηρεασμού της ψυχολογίας 689.003 χρηστών του μεγαλύτερου κοινωνικού δικτύου, που πραγματοποιήθηκε το 2012, φυσικά εν αγνοία των πειραματόζωων.
Να τι γράφουν οι ίδιοι οι ερευνητές: «Σε πείραμα με ανθρώπους που χρησιμοποιούν το Facebook, ελέγξαμε αν μπορεί να υπάρξει συναισθηματική μόλυνση χωρίς (άμεση) διαπροσωπική αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμων, μειώνοντας την ποσότητα συναισθηματικού περιεχομένου στις Ενημερώσεις (News Feed). Οταν μειώθηκαν οι θετικές εκφράσεις, οι άνθρωποι παρήγαγαν λιγότερες θετικές αναρτήσεις (posts) και περισσότερες αρνητικές. Οταν μειώθηκαν οι αρνητικές εκφράσεις, εμφανίστηκε το αντίθετο μοτίβο. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα συναισθήματα που εκφράζουν άλλοι στο Facebook επηρεάζουν τα συναισθήματά μας, αποτελώντας πειραματική απόδειξη μαζικής κλίμακας μόλυνσης μέσω κοινωνικών δικτύων».
Φιλτράρισμα και χειραγώγηση
Οι πειραματιστές δεν κρύβουν λόγια, αποκαλύπτοντας κάτι πολύ ενδιαφέρον για όσους χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα: Η επικοινωνία μεταξύ τους φιλτράρεται, διαμεσολαβείται, δεν είναι ελεύθερη, λογοκρίνεται στο όνομα της οικονομίας πραγμάτων. Δεν αναφερόμαστε στις δυνατότητες που δίνει το Facebook στο χρήστη να προσαρμόσει τι θέλει να εμφανίζεται στις Ενημερώσεις και τι όχι. Να τι γράφουν στη μελέτη τους: «Στο Facebook, οι άνθρωποι συχνά εκφράζουν συναισθήματα, που μετά βλέπουν οι φίλοι τους μέσω του προϊόντος Ενημερώσεις (News Feed) του Facebook. Επειδή οι φίλοι (σ.σ. των χρηστών) συχνά παράγουν πολύ περισσότερο περιεχόμενο απ’ ό,τι μπορεί να δει ένας άνθρωπος, οι Ενημερώσεις φιλτράρουν τα μηνύματα, τα δημοσιεύματα και τις δραστηριότητες που πραγματοποιούνται από φίλους. Οι Ενημερώσεις είναι ο κύριος τρόπος μέσω του οποίου καθένας βλέπει το περιεχόμενο που μοιράζονται οι φίλοι του. Ποιο περιεχόμενο φαίνεται ή παραλείπεται από τις Ενημερώσεις καθορίζεται από έναν αλγόριθμο ταξινόμησης που το Facebook διαμορφώνει και δοκιμάζει συνέχεια με σκοπό να δείχνει στους χρήστες το περιεχόμενο που θα βρουν πιο σχετικό και ενδιαφέρον».
Περιγράφοντας, με λίγα λόγια, τη σημασία του πειράματος, οι ερευνητές αποκαλύπτουν: «Αποδείχνουμε, μέσω ενός μαζικού πειράματος στο Facebook (Ν=689.003) ότι οι συναισθηματικές καταστάσεις μπορούν να μεταφερθούν σε άλλους μέσω συναισθηματικής μόλυνσης, οδηγώντας τους ανθρώπους να βιώσουν τα ίδια συναισθήματα χωρίς να το συνειδητοποιούν». Ομως, γιατί το Facebook ενδιαφέρεται να μάθει αν οι συναισθηματικές καταστάσεις μπορούν να μεταφερθούν σε άλλους μέσω συναισθηματικής μόλυνσης; Επειδή έτσι το μονοπώλιο (και οι λοιποί ενδιαφερόμενοι) μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να βιώσουν συναισθήματα, θετικά ή αρνητικά ανάλογα με τι θέλουν αυτοί που κινούν τα νήματα, χωρίς να το συνειδητοποιούν οι χειραγωγούμενοι. Μπορεί να μη μας «ψεκάζουν», αλλά αναζητούν τρόπους για να μπορούν να υποβάλλουν στο «πόπολο» συναισθήματα που θα γέρνουν την πλάστιγγα κατά κει που θέλουν.
Γενικότερο πρόβλημα
Η Σέριλ Σάντμπεργκ, πρώην διευθυντικό στέλεχος της Google και σήμερα δεύτερη τη τάξει στο Facebook του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, μέρες μετά την αποκάλυψη και αφού ο σάλος δεν έλεγε να καταλαγιάσει, ζήτησε «συγγνώμη για την ελλιπή παρουσίαση» της έρευνας! Με άλλα λόγια, ζήτησε συγγνώμη για τον αποκαλυπτικό τρόπο που οι ερευνητές παρουσίασαν τα αποτελέσματα, για τη χρήση αποκαλυπτικών φράσεων όπως αυτές που αναφέραμε παραπάνω. Δε θέλαμε να ταράξουμε κανέναν, ήταν μέρος της συνεχούς έρευνας που κάνουν οι εταιρείες για να δοκιμάσουν νέα προϊόντα και τίποτα άλλο, είπε με θράσος.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το Facebook. Πειράματα μαζικής ψυχολογίας στο διαδίκτυο πραγματοποιούνται σχεδόν εδώ και δυο δεκαετίες, από τον πρώτο καιρό που το ίντερνετ άρχισε να διαδίδεται έξω από τον ακαδημαϊκό χώρο και ο κάθε ενδιαφερόμενος κεφαλαιοκράτης ή κρατική υπηρεσία αντιλαμβάνεται ότι έχει στη διάθεσή του ένα εργαλείο για τέτοια πειράματα. Πριν από τα κοινωνικά δίκτυα, τα πειράματα πραγματοποιούνταν διασπείροντας ψεύτικες πληροφορίες και διαδόσεις μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και άλλων παλιότερων διαδικτυακών τεχνολογιών (η τέτοια χρήση των e-mail συνεχίζεται). Η διαφορά είναι ότι με την τεχνική που μελέτησαν οι ερευνητές του Facebook η ψυχολογική επίδραση μπορεί να γίνει πιο συγκαλυμμένα και να έχει μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, εξασφαλίζοντας αποτέλεσμα πέρα από το στιγμιαίο, αν δηλαδή θα «χάψεις» το ψεύτικο e-mail και θα το στείλεις με τη σειρά σου σε φίλους και γνωστούς. Ισως οι ανησυχίες που εξέφρασαν ορισμένοι για ενδεχόμενα θύματα (αυτοκτονίες) από το πείραμα του Facebook να είναι υπερβολικές, αλλά οι δυνατότητες και τα ενδεχόμενα από μία στάλα-στάλα παρέμβαση στην ψυχολογική διάθεση είναι ανοιχτά.
Ούτε είναι μόνο το Facebook που φιλτράρει κατά βούληση το περιεχόμενο, για το καλό μας. Η εικόνα του τι υπάρχει σήμερα στο διαδίκτυο, η εικόνα που δίνουν οι μηχανές αναζήτησης (εκτός αν ξέρεις πού βρίσκεται αυτό που ψάχνεις), είναι «πειραγμένη». Αν κάποιος κάνει την ίδια ακριβώς αναζήτηση μέσω Google από τον υπολογιστή του και από τους υπολογιστές γνωστών και φίλων θα πάρει από διαφορετικά έως πολύ διαφορετικά αποτελέσματα, που εξαρτώνται από το προφίλ του κάθε χρήστη, όπως το έχει αποτυπώσει η Google και από το φιλτράρισμα που κάνει γενικά το μονοπώλιο, εξαιρώντας ιστοσελίδες που κρίνει απαράδεκτες, ή μη ενδιαφέρουσες. Αυτό που βλέπουμε δεν είναι ό,τι πιο συναφές από το διαθέσιμο υλικό, αλλά από αυτό που κρίνει η Google ότι πρέπει να μας δείξει.
Ερώτημα που ζητά απάντηση
Η αποξένωση των ανθρώπων από το αντικείμενο της δουλειάς τους και από τους άλλους ανθρώπους προέρχεται από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Δεν ελαττώνεται, αντίθετα αυξάνεται με τη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Το διαδίκτυο υπήρχε και πριν από τα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης» και έδινε νέες δυνατότητες επικοινωνίας, άνοιγε νέους ορίζοντες. Τα κοινωνικά δίκτυα ήταν οπισθοδρόμηση, δεν ήταν πρόοδος. Αν έπαυαν να είναι προσοδοφόρα για τα μονοπώλια θα έπαυαν να υπάρχουν, το ίδιο και οι «φιλίες» του κάθε χρήστη με άλλους 150 (κατά μέσο όρο), γιατί δεν έχουν πραγματική υπόσταση. Αν τα κοινωνικά δίκτυα συνέχιζαν να υπάρχουν ως μη προσοδοφόρα, θα ήταν επειδή κρατικές ανάγκες θα έκαναν το συλλογικό καπιταλιστή να αναλάβει το κόστος λειτουργίας αυτών των «χρυσωρυχείων» πληροφοριών.
Το πρόσθετο ερώτημα που πρέπει να απαντήσουν τώρα οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων είναι αν θέλουν να γίνουν πειραματόζωα σε ψυχολογικά πειράματα που θα τους κάνουν να νιώθουν ευχάριστα ή δυσάρεστα όχι με βάση τις δικές τους εμπειρίες και τη δική τους ψυχοσύνθεση, αλλά την κατευθυνόμενη διάθεση που θα διασπείρουν τα data centers του Facebook. Αν θέλουν να τους υποβάλουν ιδέες και αποφάσεις χωρίς οι ίδιοι να το αντιλαμβάνονται. Εχουν τη δυνατότητα να απαντήσουν «όχι».
ιππόκαμπος 