“Home” by Warsan Shire

πηγή ofisofi

Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα του,
εκτός αν πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία
τρέχεις προς τα σύνορα μόνο όταν βλέπεις
ολόκληρη την πόλη να τρέχει κι εκείνη
οι γείτονές σου τρέχουν πιο γρήγορα από σένα
με την ανάσα ματωμένη στο λαιμό τους
το αγόρι που ήταν συμμαθητής σου
που σε φιλούσε μεθυστικά πίσω από το παλιό εργοστάσιο τσίγκου
κρατά ένα όπλο μεγαλύτερο από το σώμα του
αφήνεις την πατρίδα
μόνο όταν η πατρίδα δε σε αφήνει να μείνεις.
Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγά
φωτιά κάτω απ΄ τα πόδια σου
ζεστό αίμα στην κοιλιά σου
δεν είναι κάτι που φαντάστηκες ποτέ ότι θα έκανες
μέχρι που η λεπίδα χαράζει απειλές στο λαιμό σου
και ακόμα και τότε ψέλνεις τον εθνικό ύμνο
ανάμεσα στα δόντια σου
και σκίζεις το διαβατήριό σου σε τουαλέτες αεροδρομίων
κλαίγοντας καθώς κάθε μπουκιά χαρτιού
δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να γυρίσεις.
πρέπει να καταλάβεις
ότι κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μια βάρκα
εκτός αν το νερό είναι πιο ασφαλές από την ξηρά
κανένας δεν καίει τις παλάμες του
κάτω από τρένα, ανάμεσα από βαγόνια
κανένας δεν περνά μέρες και νύχτες στο στομάχι ενός φορτηγού
τρώγοντας εφημερίδες
εκτός αν τα χιλιόμετρα που ταξιδεύει
σημαίνουν κάτι παραπάνω από ένα ταξίδι.
Κανένας δε σέρνεται
κάτω από φράχτες
κανένας δε θέλει να τον δέρνουν
να τον λυπούνται
κανένας δε διαλέγει τα στρατόπεδα προσφύγων
ή τον πλήρη σωματικό έλεγχο σε σημεία
όπου το σώμα σου πονούσε
ή τη φυλακή,
επειδή η φυλακή είναι ασφαλέστερη
από μια πόλη που φλέγεται
και ένας δεσμοφύλακας το βράδι
είναι προτιμότερα από ένα φορτηγό
γεμάτο άντρες που μοιάζουν με τον πατέρα σου
κανένας δε θα το μπορούσε
κανένας δε θα το άντεχε
κανένα δέρμα δε θα ήταν αρκετά σκληρό
για να ακούσει τα:
γυρίστε στην πατρίδα σας μαύροι
πρόσφυγες
βρομομετανάστες
ζητιάνοι ασύλου
που ρουφάτε τη χώρα μας
αράπηδες με τα χέρια απλωμένα
μυρίζετε περίεργα
απολίτιστοι
κάνατε λίμπα τη χώρα σας και τώρα θέλετε
να κάνετε και τη δική μας
πώς δε δίνουμε σημασία
στα λόγια
στα άγρια βλέμματα
ίσως επειδή τα χτυπήματα είναι πιο απαλά
από το ξερίζωμα ενός χεριού ή ποδιού
ή τα λόγια είναι πιο τρυφερά
από δεκατέσσερις άντρες
ανάμεσα στα πόδια σου
ή οι προσβολές είναι πιο εύκολο
να καταπιείς
από τα χαλίκια
από τα κόκαλα
από το κομματιασμένο κορμάκι του παιδιού σου.
Θέλω να γυρίσω στην πατρίδα,
αλλά η πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία
πατρίδα είναι η κάνη ενός όπλου
και κανένας δε θα άφηνε την πατρίδα
εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγούσε μέχρι τις ακτές
εκτός αν η πατρίδα σού έλεγε να τρέξεις πιο γρήγορα
να αφήσεις πίσω τα ρούχα σου
να συρθείς στην έρημο
να κολυμπήσεις ωκεανούς
να πνιγείς
να σωθείς
να πεινάσεις
να εκλιπαρήσεις
να ξεχάσεις την υπερηφάνεια
η επιβίωσή σου είναι πιο σημαντική.
Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα είναι
μια ιδρωμένη φωνή στο αυτή σου
που λέει
φύγε,
τρέξε μακριά μου τώρα
δεν ξέρω τι έχω γίνει
αλλά ξέρω ότι οπουδήποτε αλλού
θα είσαι πιο ασφαλής απ΄ ό,τι εδώ»

                                   Warsan Shire – Ουαρσάν Σάϊρ

Το ποίημα κυκλοφορεί μεταφρασμένο στο διαδίκτυο , αλλά δεν εντόπισα κάπου το όνομα του μεταφραστή. Το ποίημα στα αγγλικά εδώ

 H Warsan Shire είναι Κενυάτισα ποιήτρια, γεννημένη στη Σομαλία το 1988.Συγγραφέας και παιδαγωγός. Ζει στην Μ.Βρετανία και το έργο της έχει διεθνή απήχηση και έχει μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες. Το 2013 βραβεύτηκε με το Αφρικανικό Βραβείο Ποίησης.

από πέτρα σε πέτρα χωρίς ν’ αγγίζεις τις γραμμές

«…Γύρισα σπίτι, με τα τσιγάρα, πάλι, στην τσέπη. Πολύ μ’ άρεσε να περπατώ μόνη μου, στα στενά δρομάκια της χώρας. Είναι τόσο στενά, που, σαν απλώσεις τα δυό σου χέρια, λίγο ακόμα και θ’ αγγίξεις τα σπίτια απ’ τη μιά ως την άλλη μεριά! Κάτω, είναι στρωμένα με πέτρες, αλλού τετράγωνες κι αλλού μακρουλές. Η Πιπίτσα λέει, πως δεν κάνει να πατούμε στις γραμμές, που χωρίζουν τις πέτρες, γιατί θα παντρευτούμε Αράπη, σα μεγαλώσουμε. Σαχλαμάρες, βέβαια, μα μένα μ’ αρέσει να πατώ στις μύτες, από πέτρα σε πέτρα, χωρίς ν’ αγγίξω τις γραμμές και να λέω μιά ευχή μέσα μου.

-Ας γίνει να πάμε το καλοκαίρι στο Λαμαγάρι, με το Νίκο! – είπα σήμερα από μέσα μου κι έφτασα στο σπίτι χωρίς ν’ αγγίξω ούτε μιά γραμμή…» 

***

Και λέω τώρα εγώ, τι διαφορά ανάμεσα στο να «ποντάρεις» στο παιχνίδι το ξόρκισμα του φόβου σου, ή, στο να «ποντάρεις» στο παιχνίδι την εκπλήρωση του πόθου σου.

Τι διαφορά να ζήσεις μια ζωή αρθρωμένη γύρω από το στόχο «να μην παντρευτείς Αράπη», ή, μια ζωή συγκεντρωμένη γύρω από τους πόθους σου που μόνο γι’ αυτό, επειδή είναι η ζωή σου προσανατολισμένη σ’ αυτούς, μπορεί να είναι κι αυτοί τέτοιοι, δηλαδή πόθοι, μόνο γι’ αυτό μπορούν να υπάρξουν.

Τι διαφορά ανάμεσα σε μια κοινωνία που αγωνιά για τη ματαίωση των φόβων της, ή, σε μια κοινωνία που αγωνίζεται για την εκπλήρωση των πόθων της.

*

Αύριο βράδυ στις 8 στο θέατρο Απόλλων του Πύργου η Άλκη Ζέη συζητά με το κοινό  στα πλαίσια των εκδηλώσεων του 17ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους. 

Όπου ο Ναστρεντίν Χότζας σώζει άνθρωπο από πνιγμό

…ΤΟΥΤΗ η μέρα, η πρώτη από το γυρισμό του Ναστρεντίν Χότζα στην πατρίδα του, φάνηκε και σ ‘ αυτόν ακόμα τον ήρωά μας, τον συνηθισμένο στις περιπέτειες και στ’ απρόοπτα, γεμάτη από ακαρτέρεφτα περιστατικά. Ένιωθε κουρασμένος κι επιθυμούσε κάπου σε μιά ήσυχη γωνιά, ν’ αναπαυτεί.

-Όχι είπε στον εαυτό του, όταν από μακριά είδε ένα μάζεμα ανθρώπων γύρω από μιά μικρή λιμνούλα. Θαρώ πως η σημερινή μέρα το ‘χει να μην ξεκουραστώ! Κάτι γίνεται εκεί κάτω…

Η λιμνούλα βρισκόταν απόμερα από τον κεντρικό δρόμο κι ο Ναστρεντίν Χότζας μπορούσε να προσπεράσει χωρίς να σταματήσει. Μα δεν είταν φτιαγμένος από τέτοια πάστα αυτός. Ποτέ δεν έχανε την ευκαιρία ν’ ανακατευτεί σε κάποια διαφορά, ένα σκάνδαλο ή φασαρία.

Το μουλάρι, που στην  πολύχρονη συμβίωσή του με το Ναστερντίν Χότζα είχε βαθιά ψυχολογήσει το χαρκτήρα τ’ αφεντικού του, τράβηξε, δίχως καν να περιμένει τις προσταγές του, κατά τη λίμνη.

-Τι τρέχει; Ποιόν σκότωσαν ή λήστεψαν; φώναξε ο Ναστρεντίν Χότζας, ανοίγοντας δρόμο με το μουλάρι του ανάμεσα από τον κόσμο. Βάρδα! Βάρδα να περάσω!

Λίγο παραπέρα από την άκρη της λίμνης, γεμάτη από ένα πρασινωπό νερό, σκεπασμένο από νέρατα και βούρλα που είχαν το χρώμα του χαλκού, αντίκρισε ένα παράξενο θέαμα. Στις άκρες της σπρώχνονταν κάμποσοι άνθρωποι, γυρεύοντας να πιάσουν την άκρη του καφτανιού κάποιου που βρισκόταν μέσα στο νερό, μα δεν τον έφταναν. Μια πιθαμή μονάχα χώριζε τα τεντωμένα χέρια τους απ’ αυτόν.

-Δώσε το χέρι σου! Δώσε το χέρι σου! Δώσε το, λοιπόν! ουρλιάζανε όλοι μαζί.

Ο άνθρωπος όμως, ωσάν να μην τους άκουγε, δεν άπλωνε το χέρι του. Κάθε τόσο βούλιαζε και ξανάβγαινε ύστερα πάλι στον αφρό. Από τούτο το ανεβοκατέβασμά του ανάμεσα στον πάτο και στην επιφάνεια, σχηματίζονταν ανέμελα κυματάκια που γλύφανε, φλοισβίζοντας, τις όχθες της λιμνούλας.

-Μπα!… έκανε ο Ναστρεντίν Χότζας, κοιτάζοντας μ’ απορία. Τούτο είναι παράξενο! Ποιά μπορεί να είναι η αιτία ενός περιστατικού ωσάν αυτό; Γιατί δεν απλώνει το χέρι του; Είναι, τάχα, κανένας βουτηχτής που έβαλε κάποιο στοίχημα και γυρεύει να το κερδίσει; Μα τότες γιατί φοράει το καφτάνι του;

Ο Ναστρεντίν Χότζας βυθίστηκε σε σκέψεις, γυρεύοντας να λύσει το πρόβλημα. Μα στ’ αναμεταξύ ο άνθρωπος που, απλούστατα, πνιγόταν, βούλιαξε και ξανανέβηκε τέσσερις ακόμα φορές στον αφρό. Με την κάθε όμως φορά που βούλιαζε έμενε όλο και περισσότερο στον πάτο.

-Ναι, τούτο παραείναι παράξενο! ξανάπε ο Ναστρεντίν Χότζας πηδώντας από το μουλάρι. Εσύ, του πρόσταξε, να με περιμένεις έδω. Πάω πιο σιμά. Θέλω να ξεκαθαρίσω τι τρέχει.

Ο άνθρωπος ξαναβούλιαξκε για μιά φορά ακόμα. Καθώς αργούσε να φανεί, κάμποσοι άρχισαν κιόλας να προσεύχονται σιγανά για τη σωτηρία της ψυχής του. Μα ξαφνικά, νάτος, ξαναβγήκε!

-Δώσε το χέρι σου! Δώσε, λοιπόν! Του φώναξαν όλοι απλώνοντας προς αυτόν τα δικά τους χέρια.

Μα ο άνθρωπος τους κοίταγε με τ’ ανέκφραστα μάτια του, δίχως να κάνει τη χειρονομία που περίμεναν, και δίχως λέξη να πει, ξαναβούλιαξε.

-Είστε μπιτ κοντόθωροι! φώναξε ο Ναστρεντίν Χότζας. Δε βλέπετε, μωρέ, από το πλούσιο καφτάνι που φορά και το μεταξωτό τουρμπάνι του, πως τούτος ο άνθρωπος είναι, το δίχως άλλο, είτε κανένα αφεντικό είτε κανένας άρχοντας; Πώς γίνεται να ‘χετε ζήσει ως τώρα χωρίς να καταλάβετε ποιός στέκεται ο αληθινός χαραχτήρας των αφεντικών και των αρχόντων; Αν τον είχατε καταλάβει, εύκολα θα καταφέρνατε να βγάζατε και τούτον εδώ από το νερό, τώρα που πνίγεται.

-Βγάλτον! Βγάλτον γρήγορα αν μπορείς! τού φώναζαν όλοι. Σώσε τον, αν ξαναβγεί στον αφρό!…

-Περιμένετε, απάντησε ο Ναστρεντίν Χότζας, δεν τέλειωσα ακόμα. Σας ρωτώ: Είδατε ποτέ σας ένα πλούσιο αφεντικό ή άρχοντα να δώσει το παραμικρό σε κάποιον; Βάλτε το καλά στο νου σας, μα καλά, ω κοντόθωροι άνθρωποι, πως τ’ αφεντικά κι οι άρχοντες δε δίνουν ποτέ τους τίποτα. παίρνουν μονάχα. Κι εσείς του φωνάζατε «δώσε! δώσε!». Αυτούς τους ανθρώπους πρέπει κανείς να τους βγάζει επιστημονικά από το νερό, σύμφωνα με τη φύση του χαραχτήρα τους. Τώρα θα δείτε!…

-Από δω παν κι άλλοι! φώναξαν μερικοί… Δε θα ξαναβγεί.

-Τι λέτε, μωρέ; Θαρείτε πως τα πνεύματα του νερού δέχονται τόσο εύκολα ανάμεσά τους ένα αφεντικό ή έναν άρχοντα; Γελιόσαστε! Θα κάνουν ό,τι μπορούν για να τον ξεφορτωθούν.

Ο Ναστρεντίν Χότζας έγειρε στην άκρη της λίμνης, παρατηρώντας τις φουσκάλες που έβγαιναν και σκούσαν στον αφρό.. Ένα ανάλαφρο αεράκι τις έσπρωχνε και τις σκορπούσε. Ο ήρωάς μας περίμενε υπομονετικά.

Τέλος φάνηκε ένας μαύρος όγκος ν’ ανεβαίνεκι σιγά από τα βάθη του νερύ. Ξαναβγήκε στον αφρό κι αυτή θα ‘ταν σίγουρα η τελευταία φορά, αν ο Ναστρεντίν χότζας δεν είταν εκεί.

-Πάρε! πάρε! του φώναξε ο Ναστρεντίν Χότζας απλώνοντας το χέρι του. Πάρε! πάρε!…

Ο μισοπνιγμένος με μιάς γράπωσε το χέρι που του φώναζε να «πάρει». Τ’ άδραξε τόσο δυνατά, που ο Ναστρεντίν έσφιξε τα δόντια του από το πόνο.

Τον τράβηξε όξω. Μα ο άνθρωπος δεν παρατούσε το χέρι που είχε αρπάξει κι αναγκάστηκαν να τον τραβήξουν όλοι μαζί για να τ’ αφήσει. Τυλιγμένος μες στα βούρλα και σ’ άλλα σάπια νερόχορτα, απόμεινε ακίνητος για λίγη ώρα. Ύστερα το νερό άρχισε να τρέχει από τη μύτη του, από το στόμα του, από τ’ αυτιά του!…

-Το ταγάρι μου! Πού είναι το ταγάρι μου; είπε βογγώντας και δεν ησύχασε παρά μονάχα όταν τα χέρια του το βρήκαν κοντά του και τ’ αγκάλιασε. Τοτε πέταξε από πάνω του τα βούρλα και με την άκρη του καφτανιού του σφούγγισε το βρωμισμένο από τα σαπισμένα νερόχορτα πρόσωπό του.

Ο Ναστρεντίν Χότζας αναπήδησε.. αυτό το πρόσωπο είταν απαίσιο, με τη βουλιαγμένη μύτη, τα πλακουτσωτά ρουθούνια και το μαύρο πανί που ‘κρυβε το βγαλμένο μάτι. Και σα συμπλήρωμα τούτης της εικόνας, ο άνθρωπος αυτός είταν καμπούρης.

-Πού είναι ο σωτήρας μου; ρώτησε με γρατσουνιστή φωνή, ρίχνοντας ολόγυρα μια ματιά με το μοναδικό μάτι που είχε.

-Νάτος! Αυτος είναι! αποκρίθηκε το πολυθόρυβο πλήθος, σπρώχνοντας μπροστά το Ναστρεντίν Χότζα.

-Έλα πιο κοντά μου. Θέλω να σ’ ανταμείψω. Έχωσε το χέρι του στο ταγάρι του, που στο βάθος του αναταραζόταν ακόμα ένα βουρκωμένο νερό, κι έβγαλε μιά χούφτα λασπωμένα, ασημένια γροσάκια. Μη νομίσεις, είπε στο Ναστρεντίν Χότζα, πως έκανες κανένα κατόρθωμα βγάζοντάς με από το νερό. Θα κατάφερνα να σωθώ και μόνος μου, πρόσθεσε με τη γρατσουνιστή φωνή του.

Κι όσο τα ‘λεγε αυτά, από τα μισάνοιχτα, είτε από κούραση είτε από άλλη αιτία δάχτυλά του, γλίστραγαν τα λασπωμένα γροσάκια και ξαναπέφταν στο ταγάρι. Στο τέλος δεν απόμεινε στη χούφτα του παρά ένα μονάχα νόμισμα.. ένα μισό γροσάκι. Το ‘δωσε αναστενάζοντας στο Ναστρεντίν Χότζα.

-Να, τούτο δω είναι δικό σου! Πήγαινε στο μαγεριό να φας ένα ατζέμ-πιλάφι.

-Δε φτάνει για ένα ατζέμ-πιλάφι, έκανε ο Ναστρεντίν Χότζας.

-Ε, δεν πειράζει. Παράγγειλε τότε ένα σκέτο πιλάφι!

Κι ο Ναστρεντίν Χότζας είπε στον κοσμάκη.

-Βλέπετε, λοιπόν, πώς τον έσωσα μ’ επιστημονικό τρόπο, ταιριαστό στο χαρακτήρα του;

Ύστερα τράβηξε κατά το μουλάρι του. Μα εκείνη τη στιγμή τον διπλάρωσε ένας ψηλός, αδύνατος και ξερακιανός άνθρωπος, γεροδεμένος όμως. Η ματιά του είταν σκοτεινή κι εχθρικιά και τα χέρια του μαυρισμένα από το κάρβουνο και την κάπνα. Από το ζωνάρι του κρέμονταν μεγάλα γύφτικα σφυριά.

-Τι με θες, σιδερά;

-Ξέρεις τι έκανες , άνθρωπέ μου; απάντησε ο σιδεράς κοιτάζοντας το Ναστρεντίν Χότζα από την κορφή ως τα νύχια. Ξέρεις ποιος είναι αυτός που έσωσες την τελευταία στιγμή; Ξέρεις πόσα δάκρυα θα χυθούν εξ αιτίας σου, πόσοι θα χάσουν τα σπίτια τους, τα χωράφια τους, τ’ αμπέλια τους και θα πουληθούν στα σκλαβοπάζαρα και θα συρθούν, δεμένοι στα σίδερα, πάνω στο δρόμο που πάει στην Κίβα;

(…)

Μια τρομερή υπόνοια ξέσχισε σαν αστραπή το μυαλό του Ναστρεντίν Χότζα.

-Σιδερά, είπε με φωνή που έτρεμε από ανησυχία, πες μου,  ποιος είναι ο άνθρωπος που έσωσα;

-Ο Τζαφάρ, ο σαράφης. Αναθεματισμένος να ‘ναι σε τούτη τη γήινη ζωή και στην άλλη. Σπυριά γεμάτα πύο να γεμίσει το κορμί το δικό του κι όλων των απογόνων του ίσαμε τη δέκατη τέταρτη γενιά! καταράστηκε ο σιδεράς.

(…)

-Έκανα μια κακή πράξη, μα θα τη διορθώσω. Σιδερά, πρόσεξε τι έχω να σου πω.. σ’ ορκίζουμαι στα γένια του μακαρίτη του πατέρα μου, πως θα πνίξω τον τοκογλύφο μέσα στη ίδια αυτή λίμνη. Να θυμάσαι, σιδερά, τούτον τον ορκο! Δε μιλώ ποτέ στο βρόντο. Ο τοκογλύφος θα πνιγεί μέσα σ’ αυτή τη λίμνη. Κι όταν στο παζάρι, θα μάθεις το νέο, τότε να πεις πως εξαγόρασα το έγκλημα που έκανα σήμερα στο λαό της Μπουχάρας…

Από το μυθιστόρημα του Λεωνίδα Σολοβιώφ «Ο Ναστρεδίν Χότζας», σελ. 53-58, εκδόσεις Δωρικός, απόδοση από τη γαλλική μετάφραση Δημήτρη Φωτιάδη. 

Η μέτοικος

Μια γυναίκα που τη έλεγαν Αννα Νιτ και που στο τέλος του πολέμου, με την είσοδο των Πολωνών στην επαρχία της, τράβηξε με πολλούς ομότυχούς της κατά τα δυτικά κι απόμεινε στο χωριουδάκι Λόσεν, εξακολουθούσε να νιώθει εκεί, ύστερα από τρία χρόνια, το ίδιο άσχημα όπως την πρώτη μέρα του ερχομού της. Ο χωρικός Μπόιτλερ, που αναγκαστικά τη στέγασε, την παράχωσε με τα δυο παιδιά της σε μια αποθήκη πίσω από την κουζίνα. Επειδή ο πόλεμος, η Κατοχή και η αβεβαιότητα τον είχαν κάνει πιο φτωχό και τον είχαν γεμίσει πίκρα, συνόδεψε τις τρεις φέτες ψωμί που έδωσε στους ξένους το πρώτο βράδυ αντί για προσφάγι με φράσεις όπως: «Εσείς μας λείπατε τώρα» και: «όπου δεν μπορούν να χορτάσουν τέσσερις, μπορούν να λιμάξουν εφτά», και «πολύ θα ‘θελα να ‘ξερα, πόσον καιρό έχετε σκοπό να μείνετε;»

Το πόσο θα μένανε δεν το ήξερε η Νιτ. Ο άντρας της είχε σκοτωθεί στον πόλεμο, να τραβήξει για κάπου πάρα πέρα δεν μπορούσε, τούτο το μέρος της είχανε παραχωρήσει για να μείνει. Υστερα από λίγο καιρό τα παιδιά πήγανε στο σχολείο στο Λόσεν. Εκείνη αναλάβαινε κάθε λογής βοηθητική δουλειά για να εξασφαλίσει τα απολύτως αναγκαία. Ομως ο Μπόιτλερ και οι τρεις χωριάτισσές του, γυναίκα, μάνα, νύφη – ο γιος του είχε σκοτωθεί στον πόλεμο – ούτε μια γωνίτσα του τζακιού δεν της χαλαλίζανε, πόσο μάλλον το τσουκάλι. Η κυρία Νιτ ερχόταν από τη δουλειά κάθε μέρα όλο και πιο κουρασμένη και πιο θλιμμένη, λαχταρώντας λίγη σπιτική κι ανθρώπινη ζεστασιά. Και μόλις έβαζε στο στόμα της δυο κουταλιές σούπα, την ξαποστέλνανε άγρια στην αποθήκη. Ηταν κρύα και σκοτεινή η αποθήκη και τα παιδιά της Νιτ μαζεύονταν εκεί μέσα όσο γινόταν πιο αργά, ίσα – ίσα για να καταπιούνε τη σούπα τους. Αν γυροφέρνανε στην κουζίνα, τα αποπαίρνανε. Ετσι δεν είχαν καμιά άλλη παρηγοριά και καταφύγιο εκτός από το σκύλο της αυλής. Αυτός τα είχε αντιληφθεί με την όσφρησή του χώνοντας τη μουσούδα του μέσα από μια σχισμή, είχε πιάσει γρήγορα φιλία με τους γείτονες που ήταν πίσω από τον τοίχο, τους χαιρετούσε κάθε βράδυ γουργουρίζοντας και σιγογαβγίζοντας. Ετσι που η μουσούδα του πίσω από τη σχισμάδα, ήταν το μοναδικό πράγμα στην αυλή που ανταπόδιδε την καλοσύνη στα παιδιά.

Στο χωριό εξακολουθούσαν να λένε τους ξένους «πρόσφυγες», αντί για «μέτοικους» όπως αναφέρονταν στους νόμους, παρόλο που οι περισσότεροι είχαν πάρει καθένας το χωράφι του στον αναδασμό, ακριβώς όπως οι φτωχοί κάτοικοι του χωριού, παρόλο που τους έδιναν γεωργικά μηχανήματα από το Σταθμό Δανεισμού Μηχανημάτων και παρόλο που ο καινούριος δάσκαλος είχε δεχτεί με εξαίρετο τρόπο τα παιδιά τους, τα παιδιά της Νιτ και των υπόλοιπων ξένων, γιατί ο δάσκαλος φερόταν σαν καλός πατέρας περισσότερο σ’ αυτούς, που τον χρειάζονταν περισσότερο.

Ετσι περάσανε καλοκαίρια και χειμώνες κι εποχές της σποράς κι εποχές της σοδειάς. Η γης ξεχνούσε τον πόλεμο. Ηταν τώρα καλύτερα από ποτέ άλλοτε μοιρασμένη και με τη βοήθεια του αγροτικού σύμβουλου του Σταθμού Δανεισμού Μηχανημάτων οργωνόταν και λιπαινόταν πιο γρήγορα και πιο συστηματικά. Οι πόροι της διαστέλλονταν από ευχαρίστηση μέσα σε τέτοια ειρήνη και ρουφούσε αυτήν την ειρήνη σαν το νερό της βροχής και την ανταπόδινε με τους καρπούς της.

Ομως τη Νιτ τίποτα δεν την έκανε να πάρει την επάνω βόλτα. Εδώ είχε φθάσει βέβαια εξαντλημένη, ωστόσο νέα κι εύρωστη. Ομως γρήγορα μαράθηκε ολότελα, το πρόσωπό της είχε γίνει σουβλερό, τα μάτια της δε λάμπανε παρά μονάχα από κάποια ανάμνηση. Για τη δουλειά της δεν πληρωνόταν πια με ψίχουλα κι ελεημοσύνες, αλλά σύμφωνα με το προκαθορισμένο μισθολόγιο. Είχε αγοράσει παπούτσια στα παιδιά και για τον εαυτό της μια ποδιά κι εσώρουχα. Διαπίστωνε σιγά – σιγά ότι ο άλφα ή ο βήτα νόμος την προστάτευε, όμως σε κανένα νόμο δεν γινόταν λόγος για την ευτυχία της. Η κάμαρά της ήταν τόσο αποπνικτική, τόσο άδεια από χαρά! Και χωρίς χαρά δεν μπορεί κανείς να ζήσει. Κάπου – κάπου μπορούσε κι αυτή και πήγαινε στην αίθουσα του πανδοχείου για κάποια συγκέντρωση ή κάποια προβολή ταινίας. Ακουγε και κοίταζε προσεχτικά τα πάντα, όμως πολύ πριν τελειώσει η μάζωξη, εκείνη σκεφτότανε: Αμέσως μετά πρέπει να ξαναγυρίσω στην τρύπα μου. Οι μέτοικοι κάθονταν πάντοτε, σαν να ήταν τιμωρημένοι, σε χωριστούς πάγκους, μακριά από τους ντόπιους χωρικούς. Κι έτσι όπως καθόταν, σαν κωφάλαλη κάτω από το βάρος της βαρυθυμιάς της, η Νιτ ένιωθε ξένη ακόμα κι ανάμεσα στους δικούς της ανθρώπους.

Λίγο πριν από τη συγκομιδή έγινε μια συγκέντρωση των χωρικών. Ηρθε ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου από την πόλη να δει αν όλα πήγαιναν καλά. Συζητήθηκαν σοβαρά ζητήματα που αφορούσαν ολόκληρη τη Δημοκρατία. Οι πλούσιοι χωρικοί κάθονταν χώρια, μαζεμένοι σ’ ένα σωρό, παρακολουθούσαν προσεχτικά ό,τι λεγόταν, συνεννοούνταν μεταξύ τους με τα μάτια, χωρίς να ανταλλάξουν ούτε λέξη.

Ηξεραν ότι επικρεμόνταν από πάνω τους μια επιτροπή που είχε σκοπό να κανονίσει αλλιώς απ’ ό,τι ως τώρα τις «απαιτήσεις»: όχι πια σύμφωνα με τον αριθμό των εκταρίων, αλλά σύμφωνα με την απόδοση αυτών των εκταρίων, σύμφωνα με τις ανάγκες του ιδιοκτήτη για βοήθεια, σύμφωνα με το πόσα άλογα, ανθρώπους, μηχανήματα είχε ο καθένας στη διάθεσή του.

Για μερικούς νόμους ήταν φρόνιμο να υποκρίνεσαι ενθουσιασμό, να τους ενστερνίζεσαι και να τους ανατρέπεις ύστερα, έτσι που να αποδείχνονται ανεφάρμοστοι. Για άλλους νόμους το φρόνιμο ήταν να ζαρώνει κανείς σαν ποντικάκι και να κάνει τη δουλειά του περνώντας μουλωχτά από κάποια χαραμαδίτσα. Ο καινούριος νόμος φαινόταν να είναι ένας από τους δεύτερους. Δεν υπήρχε ακόμα στα χαρτιά, δεν βρισκόταν στην ημερήσια διάταξη, όμως βρισκόταν κιόλας μέσα στη γεμάτη καπνό ατμόσφαιρα του πανδοχείου. Οι μεν τον περίμεναν δύσπιστοι, οι άλλοι ευχαριστημένοι κι ανακουφισμένοι.

Ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου ήταν γιος ενός εργάτη γης, είχε προσωπική πείρα από φυλακή και απελευθέρωση. Ηξερε ποιο ήταν το καθήκον ενός επικεφαλής επαρχιακού συμβουλίου: Να συμβουλεύει το λαό της επαρχίας του. Η συζήτηση ήρθε σε σοβαρά ζητήματα που αφορούσαν καθαρά το χωριό.

Προτού να καταπιαστεί με τη συγκομιδή ο Σταθμός Αγροτικών Μηχανημάτων, έπρεπε να μπει τάξη στο χωριό. Τι θα ωφελούσαν τα καλά, καινούρια τρακτέρ σε μια νεομοιρασμένη γη, αν αυτός ο σωρός από κουτοπόνηρους και πανούργους χωριάτες εκεί πίσω δεν συγκινιότανε καθόλου από τις νέες μέθοδες; Πώς θα μπορούσε κανείς να προστατέψει την ειρήνη αν δεν προστάτευε τη σοδειά; Και πώς να φέρει τη σοδειά στο χωριό, αν πρώτα δεν έφερνε την ειρήνη στο χωριό; Οποιος είχε θέση με τιμές και αξιώματα, ανέκαθεν προερχόταν απ’ αυτό το σινάφι εκεί πίσω. Ο δήμαρχος – απ’ αυτό το σινάφι, ο ίδιος στον καιρό του Χίτλερ, ο ίδιος και στον καιρό της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Ο γαμπρός του – ανέκαθεν με τιμές και αξιώματα σε κάθε λογής προεδρείο. Τώρα ήταν πρόεδρος της «Ενωσης Αμοιβαίας Βοήθειας Χωρικών». Ενας τέτοιος άνθρωπος αυτό το προεδριλίκι το εννοούσε με το δικό του τρόπο: Να δίνει βοήθεια πρώτα – πρώτα στους χωρικούς της δικής του φάρας.

Ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου και οι εκπρόσωποι του Κόμματος και των συνδικάτων άκουγαν υπομονετικά τα όσα λέγονταν. Είχαν γραμμένες πάνω σ’ ένα κομμάτι χαρτί όλες τις μηχανορραφίες και τις πανουργίες και τις παλιανθρωπίες, λόγου χάρη τις κατηγορίες ενάντια στο δάσκαλο, ενώ ήξεραν πολύ καλά πως ήταν εντάξει. Στην αρχή, πριν από το λόγο, βούιζε η συνέλευση των χωρικών σαν μελίσσι. Υστερα ο λόγος του επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου τους έκανε να στέκονται σαν δεμάτια. Χωριστές μικροομάδες ανθρώπων, συνταιριασμένες σύμφωνα με τις γνώμες τους, με τις φυσιογνωμίες τους.

Καθισμένη άκρη – άκρη στον πάγκο των μέτοικων, η κυρία Νιτ άκουγε προσεχτικά όλα όσα λέγονταν. Εδώ καθόταν μόνο και μόνο για να μην κάθεται στην άθλια τρύπα της. Δεν καταλάβαινε τίποτα από Κόμμα και συνδικάτο. Ηξερε μονάχα πως αυτά τα πράγματα το έβριζαν οι άνθρωποι όπου δούλευε, τόσο χοντρά όσο έβριζαν και την ίδια. Μερικές φορές πήγαινε στο σπίτι του δήμαρχου για να βοηθήσει στο στάβλο και στις δουλειές του νοικοκυριού. Ποτέ δεν της επέτρεπε να πάρει για τα παιδιά της κάτι απ’ όσα περίσσευαν στο τραπέζι του. Την χλεύαζε. Εκείνη δεν αμυνόταν, σκεφτόταν: Ετσι είναι φτιαγμένη η ζωή. Τώρα άκουγε με μεγάλη έκπληξη πώς κατσαδιάζανε εδώ μέσα τον ένα πλούσιο χωρικό ύστερα από τον άλλον, σαν να είχαν το δικαίωμα να τους φέρονται όπως αυτοί φέρονταν σ’ εκείνην. Μάλιστα ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου καθαίρεσε το δήμαρχο που ως τότε η Νιτ τον θεωρούσε απρόσβλητο κι απρόσιτο μέσα στο ωραίο του σπίτι.

Το σουβλερό της πρόσωπο ζωντάνεψε, τα μάτια της λάμψανε στη σκέψη πως ίσως δεν ήταν αλήθεια αυτά που της λέγανε τα αφεντικά και οι σπιτονοικοκυραίοι της. Ισως αυτή η Δημοκρατία να ήταν κάτι καλό. Ισως οι καινούριοι νόμοι να μην ήταν κακοί. Ισως ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου να ήταν τίμιος.

Ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου ενθάρρυνε τώρα τη μάζωξη, μια και βρισκόταν στο Λόσεν, να του πούνε ελεύθερα όλα τους τα προβλήματα. Μάλιστα γύρισε το κεφάλι του και κατά τον πάγκο όπου κάθονταν οι μέτοικοι. Και μάλιστα τους ρώτησε, αν κατοικούσαν όλοι στα σπίτια, όπου ο νόμος τους είχε δώσει το δικαίωμα να μένουν.

Σ’ αυτή την ερώτηση όλοι οι ντόπιοι χωρικοί κοίταξαν αυστηρά τους πρόσφυγες, σαν να ήθελαν να τους προειδοποιήσουν να μην τολμήσουν να κάνουν παράπονα. Εκείνοι έκαναν «ναι» με το κεφάλι, γιατί καταλάβαιναν ξεκάθαρα πως ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου θα έφευγε, αλλά οι χωρικοί θα έμεναν κι αν κάποιος έκανε παράπονα, θα έκλαιγε ύστερα πικρά.

Απόλυτη σιωπή επικράτησε την αίθουσα και ο έπαρχος είδε ότι οι πανούργοι, που τους είχε κατσαδιάσει πρωτύτερα, έδειχναν ευχαριστημένοι και χαμογελούσαν με αυταρέσκεια. Τότε ζήτησε επίμονα απάντηση στο ερώτημά του και τα κεφάλια γύρισαν για μια φορά ακόμα κατά τον πάγκο.

Η Νιτ όμως σκέφτηκε ότι για κείνην τα πράγματα δεν μπορούσαν πια να γίνουν χειρότερα από ό,τι ήταν. Θα μπορούσε, λοιπόν, να δοκιμάσει να δει αν αυτή η ελευθερία άξιζε τίποτα.

Ξαφνικά σηκώθηκε επάνω, πράγμα που ξάφνιασε όλους, γιατί από πάντα ήταν αμίλητη. Είπε: «Σαν ήρθα εδώ, με παραχώσανε με τα παιδιά μου σε μια βρωμερή τρύπα και έζησα εκεί μέσα όπως σε χοιροστάσιο κι ακόμα ζω όπως σε χοιροστάσιο καν άλλα δεν έχω να πω». Τα παλικάρια του χωριού την κοίταζαν καλά – καλά και σκέφτονταν: Δε δείχνει καθόλου άσχημη, δεν το είχαμε προσέξει ως τώρα.

Ο χωρικός Μπόιτλερ και οι τρεις γυναίκες του σπιτιού την κάρφωσαν με βλέμματα όλο λύσσα. Ο επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου έγραψε: Κυρία Νιτ. Μένει στου χωρικού Μπόιτλερ.

Δεν περίμενε τίποτα ευχάριστο τη Νιτ, καθώς γύρισε το βράδυ στο σπίτι. Ο Μπόιτλερ ξεφύτρωσε μπροστά της προτού να καλοανοίξει την πόρτα της και της έσυρε μανιασμένος όσα σέρνει η σκούπα. Να την χτυπήσουν δεν τόλμησαν. Ούτε που την ένοιαζε καθόλου τη Νιτ για τις βρισιές. Ενιωθε ανακουφισμένη γιατί μπόρεσε να βγάλει από την καρδιά της όσα την πνίγανε. Για βοήθεια όμως δεν το πολυπίστευε πως θα της δινόταν. Είχε πια χάσει ολότελα τη δύναμη να φαντάζεται μια αλλαγή στη ζωή της.

Το άλλο πρωί, ενώ εκείνη ήταν στη δουλειά, ήρθε στο σπίτι του Μπόιτλερ ένας απεσταλμένος του επικεφαλής του επαρχιακού συμβουλίου. Βρίσκοντας τις συνθήκες ζωής της Νιτ έτσι όπως τις είχε περιγράψει εκείνη, όρισε αμέσως νέο κατάλυμα γι’ αυτήν. Ετσι που η Νιτ με τα παιδιά της πέρασαν την επόμενη νύχτα κιόλας στο σπίτι του χωρικού Ντόναρτ. Σ’ ένα μικρό, πολύ καλό δωμάτιο με παράθυρα. Οχι δηλαδή πως ο Ντόναρτ ήταν κανένας άγγελος! Είχε χαρεί, βέβαια, που είχαν κατσαδιάσει τον Μπόιτλερ, όμως μονάχα επειδή τους Ντόναρτ τους χώριζε από τους Μπόιτλερ έχθρα από πολύ παλιά. Τώρα, που υποχρεώθηκε να πάρει εκείνος στο σπίτι του τους ξένους, ήταν καταφουρκισμένος, ιδίως που τον ανάγκασαν να μετακομίσει μια ντουλάπα στην κουζίνα. Ο Ντόναρτ ήταν ιδιότροπος άνθρωπος, όχι όμως έτσι στριμμένος σαν τον Μπόιτλερ. Η γυναίκα του αγαπούσε τα παιδιά. Τα δυο παλικαράκια του Ντόναρτ δούλευαν μαζί του στο χωράφι. Τρώγανε πάντοτε όλοι μαζί στο ίδιο τραπέζι με τους καινούριους ένοικους του σπιτιού και γρήγορα εξοικειοθήκανε μεταξύ τους. Οταν ένα από τα παιδιά της Νιτ άρπαξε βήχα, η κυρία Ντόναρτ του έφτιαξε από μόνη της ένα κατάπλασμα, για το στήθος. Και συχνά μπούκωνε και τα δυο παιδιά με κάποια λιχουδιά.

Αρχισε η συγκομιδή. Ο καιρός ήταν βροχερός. Ο Ντόναρτ, που ανήκε στους φτωχούς χωρικούς και είχε κλείσει συμβόλαιο με το Σταθμό Μηχανημάτων, περίμενε ανυπόμονα το τρακτέρ. Γιατί φέτος όλα είχαν ωριμάσει νωρίς. Οι πλούσιοι χωρικοί, που είχαν δικά τους τρακτέρ και δεν έκλεισαν συμβόλαια, έβριζαν, κορόιδευαν και προφητεύανε κακά. Θριαμβολογούσανε όταν το διάλειμμα ανάμεσα στο θέρισμα της βρώμης και του κριθαριού ήταν συντομότερο από το κανονικό ή όταν ένα «ρωσικό τρακτέρ» δεν έπαιρνε εμπρός και δεν μπορούσε να βρεθεί στα γρήγορα κάποιο ανταλλακτικό, ή όταν το μηχάνημα για το δέσιμο των δεματιών, που το είχανε ελέγξει στο εργαστήρι, σταμάταγε να δουλεύει στο τρίτο χωράφι κιόλας. Αυτοί εύχονταν να παρουσιάζονται κάθε λογής αναποδιές και εμπόδια.

Το χωράφι όπου σταμάτησε να δουλεύει το μηχάνημα για το δέσιμο των δεματιών, ανήκε στον Ντόναρτ. Εκείνος βλαστήμαγε και χτυπιόταν. Στο σπίτι είπε πως τώρα το μετάνιωσε που δεν άκουσε τη συμβουλή των έμπειρων χωρικών. Η Νιτ, που και στην καινούρια της διαμονή δεν ήταν πολύ ομιλητική, ξαφνικά πήρε φόρα: «Οι καλές συμβουλές που σας δίνουνε, σίγουρα καλές δεν είναι. Αυτοί τις καλές συμβουλές τις έχουνε κατά το συμφέρον. Και τον καιρό δεν μπορεί κανένας να τον κανονίσει. Και μια μηχανή όλο και κάποιο ελάττωμα μπορεί να παρουσιάσει». Ολόκληρο το χωριό, και προπαντός οι συμπατριώτες της, ξαφνιάστηκαν βλέποντάς την ξαφνικά να βοηθάει τόσο πολύ τους Ντόναρτ στο χωράφι. Το βράδυ την ρώτησαν: «Τι σ’ έπιασε; Εσύ πάντοτε έλεγες ότι ποτέ σου δεν θα νιώσεις εδώ σαν στο σπίτι σου. Γιατί σκοτώνεσαι τώρα στη δουλειά σαν να’ σαι στο δικό σου σπιτικό;». Η Νιτ αποκρίθηκε: «Γιατί έτσι νιώθω». Οι άνθρωποι ρωτήσανε: «Μα, για ποιο λόγο;». Η Νιτ αποκρίθηκε: «Γιατί μου φέρθηκαν δίκαια».

Βοήθησε και στο αλώνισμα. Κι όταν τέλειωσε η δουλειά στα χωράφια, βοήθαγε εδώ κι εκεί στο νοικοκυριό. Καμιά φορά τραγούδαγε κιόλας την ώρα της δουλειάς της. Οι γιοι της οικογένειας την κρυφοκοίταζαν και σκέφτονταν: Η ξένη γυναίκα είναι μια χαρά να την βλέπει κανείς. Δεν ντρεπόταν πια η Νιτ να περνάει από τους δρόμους του χωριού. Μονάχα που απόφευγε ν’ απαντηθεί με τον Μπόιτλερ. Τα παιδιά ξεγλιστρούσαν καμιά φορά μέχρι την αυλή του, μονάχα για να ξαναϊδούν εκεί το σκύλο.

(Από το Ιστορίες Ειρήνης)

Βιογραφικό Της Αννας Ζέγκερς

 

Η Αννα Ζέγκερς (1900 – 1983) γεννήθηκε στο Μάιντς της Γερμανίας με το όνομα Νίτι Ρόιλινγκ. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο ιστορία της Τέχνης, Φιλολογία και Ιστορία. Το 1924 έλαβε το διδακτορικό φιλοσοφίας από το πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Την ίδια χρονιά δημοσιεύει το πρώτο της διήγημα. Το 1925 παντρεύεται τον Ούγγρο φιλόσοφο και οικονομολόγο Λάζλο Ραντβάνι. Το 1928 της απονέμεται το βραβείο «Κλάιστ» για το μυθιστόρημά της «Η επανάσταση των ψαράδων της Σάντα Μπάρμπαρα». Μετά τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, το 1933 μεταναστεύει οικογενειακώς στη Γαλλία. Το 1941 φεύγουν για τη Μαρτινίκα και λίγο αργότερα για τη Νέα Υόρκη, όπου δε γίνονται δεκτοί από το FBI και καταλήγουν στο Μεξικό, όπου και εγκαθίστανται. Το 1943 γράφει το «Τράνζιτο», που αναφέρεται στην αναμονή των φυγάδων αντιπάλων του ναζισμού στη Μασσαλία για μια βίζα. Το 1947 επιστρέφει στην Ανατολική Γερμανία. Γίνεται μέλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης και το 1951 τιμάται με το βραβείο «Μπίχνερ». Το 1952 γίνεται πρόεδρος της Ενωσης Συγγραφέων Ανατολικής Γερμανίας μέχρι το 1978, οπότε γίνεται επίτιμος πρόεδρος. Αλλα έργα της: «Ο δρόμος του Φεβρουαρίου», «Εβδομος Σταυρός», «Οι γάμοι της Αϊτής», «Η δύναμη των αδυνάτων». Εγραψε επίσης πολλά δοκίμια και νουβέλες. Το σημερινό διήγημα είναι από το βιβλίο της «Ιστορίες του χτες και του σήμερα» (1986 εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»).

το δίηγημα και το βιογραφικό από το ριζοσπάστη

η εικονογράφηση από το GDR design